Auteur: Britt Louter | Leestijd: 4 minuten | Podcast: 50 minuten
In de klas
Kinderen hebben het recht om veilig op te groeien, zegt artikel 19 van het Verdrag inzake de Rechten van het Kind. Het is belangrijk dat zij daarover op school voorlichting krijgen. Maar hoe bespreek je zo’n lastig onderwerp? Lees de tips en beluister de podcast waarin kinderen over dat lastige thema filosoferen.
Praten over onveiligheid thuis
Kinderen die onveilig opgroeien, zien hun situatie vaak als ‘normaal’ en ‘geaccepteerd’. Dat is een van de redenen waarom kinderen er uit zichzelf niet zo snel over praten. Voorlichting over kindermishandeling in de klas kan daarom een begin zijn om wel over hun ervaringen thuis te praten. Zeker als het daarin gaat over hun rechten: dat kinderen het recht hebben om veilig op te groeien, dat zij liefde, respect en bescherming van hun ouders/verzorgers nodig hebben om gezond te kunnen opgroeien en dat het niet goed is voor een kind als het vaak bang is of zich zorgen maakt over zijn eigen of iemand anders veiligheid. Informatie die voor álle kinderen belangrijk is, en die kinderen die onveilig opgroeien helpt begrijpen dat wat zij meemaken niet goed is; het biedt tegenwicht aan hun aanname dat het normaal is.
Goede voorlichting over kindermishandeling:
- gaat uit van de kinderrechten. Ieder kind heeft het recht om veilig op te groeien. Kijk op kinderrechten.nl voor meer informatie.
- leert kinderen wat kindermishandeling is. Kinderen moeten onder meer weten dat verwaarlozing, seksueel misbruik en getuige zijn van huiselijk geweld óók vormen van kindermishandeling zijn. Het Klokhuis heeft bijvoorbeeld uitzendingen gemaakt over verschillende vormen van kindermishandeling.
- geeft kinderen inzicht in hun eigen emoties door te vertellen dat het normaal is als je je bang, boos, verdrietig of schuldig voelt door stress en geweld thuis. In de Vlaamse brochure Voel jij wat ik voel? lees je meer over hoe je met kinderen van verschillende leeftijden over (ingewikkelde) gevoelens kunt praten.
- maakt duidelijk dat mishandeling vaak veroorzaakt wordt door een opeenstapeling van problemen bij de ouders en dat kinderen nooit zelf schuldig zijn.
- werkt aan het vergroten van de sociaal-emotionele vaardigheden van het kind, ofwel de vaardigheden die kinderen in staat stellen relaties aan te gaan en te onderhouden, empathie te ervaren, hun emoties te reguleren en problemen op te lossen. Onderzoek laat zien dat preventieprogramma’s voor kindermishandeling een groter effect hebben als hier aandacht aan wordt besteed. Op wij-leren.nl lees je meer over sociaal-emotionele vaardigheden leren op school.
- legt de nadruk op het zoeken naar hulp en minder op vergroten van de fysieke of verbale weerbaarheid van kinderen om weerstand te bieden tegen de kindermishandeling of het misbruik. Onderzoek toont aan dat weerstand bieden de situatie voor kinderen juist kan verergeren. Laat kinderen daarom nadenken over wie voor hen een vertrouwenspersoon is en aan wie zij kunnen vertellen wat er gebeurd. Geef hun het nummer van de Kindertelefoon: 0800-0432 en verwijs hen voor informatie ook naar de website kindertelefoon.nl.
- bestaat uit meerdere, korte sessies. Kinderen zijn beter in staat hun aandacht vast te houden als de inhoud verdeeld is in meerdere korte onderdelen en vaker herhaald wordt.
Voorlichting over kindermishandeling sluit idealiter aan op (bestaande, bredere) programma’s die zich richten op kinderrechten en de brede sociaal-emotionele ontwikkeling en vaardigheden van kinderen.
Alle bovengenoemde aspecten komen vaak aan de orde in verschillende programma’s. Beter is het om ze te combineren.
Een overzicht van alle methodieken en interventies die in het primair onderwijs te gebruiken zijn, vind je hier op Loketgezondleven.nl
Betrouwbare volwassene
Veel kinderen en jongeren praten niet over hun thuissituatie vanwege het ontbreken van een volwassene die zij kunnen vertrouwen. Wees als leerkracht die volwassene. Zorg voor een veilige sfeer in de klas en werk aan een vertrouwensband met je leerlingen. Ook nadat de voorlichting is gegeven. Vaak onthult een kind pas dagen of weken later dat het bij hem thuis niet goed gaat. Op dat moment kun jij veel voor hem betekenen.
Bron: Gubbels, J., van der Put, C., Assink, M., Voorlichtingsprogramma’s voor kindermishandeling op scholen, (2021)
Hoe pak je het aan?
Programma’s
Een manier om met kinderen over een lastig thema als kindermishandeling te praten is door met hen te filosoferen. Door met leerlingen samen te filosoferen over vragen die hen bezighouden en waar ze zelf graag een antwoord op willen vinden, leren ze nadenken over wat ze anders klakkeloos voor ‘waar’ aannemen. Filosoferen is ook een goede manier om zwaardere onderwerpen zoals veilig opgroeien, kinderrechten en kindermishandeling te bespreken in de klas. Dat kan al vanaf een jaar of 9, want dan kunnen kinderen al goed naar elkaar luisteren en zich goed uitdrukken.
Lisa Roozen (filosoofje.nl) en Maaike Merckens-Bekkers (WonderWhy.nl) ontwikkelen educatieve podcasts voor kinderen, die je in het onderwijs, thuis en als instructiemateriaal kunt gebruiken. Luister hierboven de podcast ‘Wat is je thuis voelen?’, die zij in samenwerking met Augeo maakten over je thuis voelen, thuis en op school, en over waar je naartoe kunt gaan als je hulp nodig hebt. Je kunt deze podcast ook samen met de klas beluisteren. De luisterwijzer hierboven kan daarbij helpen. Ook kan je de gratis handleiding aan vragen.
Podcast ‘Wat is je thuis voelen?’
Juliette en Evelijn van Augeo Jongerentaskforce: ‘In de podcast gaat het over ouderschap, thuis en veiligheid. In de samenleving is dit een beladen thema, maar deze kinderen praten erop los. Opvallend genoeg leggen de kinderen direct de link tussen het onderwerp ‘thuis’ en veilig voelen. Dit is iets wat we, als Jongerentaskforce, breed willen uitmeten. Door thuis veiligheid te bieden, voorkom je dat kinderen met een achterstand aan hun verdere leven beginnen. Om kinderen gelijke kansen geven is het belangrijk dat ze in een veilige, stabiele omgeving opgroeien. Want hoe kun je van een kind verwachten dat het zijn huiswerk doet als zijn ouders steeds ruziemaken?
De kinderen in de podcast vinden dat de ouders zelf verantwoordelijk zijn, maar ook scholen een verantwoordelijkheid hebben om voor kinderen te zorgen. Dit willen we onderstrepen, omdat school voor kinderen een tweede thuis kan zijn. Een steunfiguur of vertrouwenspersoon als terugvalbasis maakt voor kinderen een groot verschil. Als de juf veilig is en vertrouwen stelt in de leerling, gaat ze groeien. Elk kind zou thuis of ergens anders een omgeving moeten hebben waar het wordt geloofd en serieus wordt genomen. De kinderen van de podcast hebben dit bedacht, laat volwassenen het uitvoeren.’
Reactie Augeo Jongerentaskforce: Ze praten erop los over een beladen thema
Kinderen hebben het recht om veilig op te groeien, zegt artikel 19 van het Verdrag inzake de Rechten van het Kind. Het is belangrijk dat zij daarover op school voorlichting krijgen. Maar hoe bespreek je zo’n lastig onderwerp? Lees de tips en beluister de podcast waarin kinderen over dat lastige thema filosoferen.
Praten over onveiligheid thuis
Auteur: Britt Louter | Leestijd: 4 minuten | Podcast: 50 minuten
In de klas
Kinderen die onveilig opgroeien, zien hun situatie vaak als ‘normaal’ en ‘geaccepteerd’. Dat is een van de redenen waarom kinderen er uit zichzelf niet zo snel over praten. Voorlichting over kindermishandeling in de klas kan daarom een begin zijn om wel over hun ervaringen thuis te praten. Zeker als het daarin gaat over hun rechten: dat kinderen het recht hebben om veilig op te groeien, dat zij liefde, respect en bescherming van hun ouders/verzorgers nodig hebben om gezond te kunnen opgroeien en dat het niet goed is voor een kind als het vaak bang is of zich zorgen maakt over zijn eigen of iemand anders veiligheid. Informatie die voor álle kinderen belangrijk is, en die kinderen die onveilig opgroeien helpt begrijpen dat wat zij meemaken niet goed is; het biedt tegenwicht aan hun aanname dat het normaal is.
Hoe pak je het aan?
Goede voorlichting over kindermishandeling:
- gaat uit van de kinderrechten. Ieder kind heeft het recht om veilig op te groeien. Kijk op kinderrechten.nl voor meer informatie.
- leert kinderen wat kindermishandeling is. Kinderen moeten onder meer weten dat verwaarlozing, seksueel misbruik en getuige zijn van huiselijk geweld óók vormen van kindermishandeling zijn. Het Klokhuis heeft bijvoorbeeld uitzendingen gemaakt over verschillende vormen van kindermishandeling.
- geeft kinderen inzicht in hun eigen emoties door te vertellen dat het normaal is als je je bang, boos, verdrietig of schuldig voelt door stress en geweld thuis. In de Vlaamse brochure Voel jij wat ik voel? lees je meer over hoe je met kinderen van verschillende leeftijden over (ingewikkelde) gevoelens kunt praten.
- maakt duidelijk dat mishandeling vaak veroorzaakt wordt door een opeenstapeling van problemen bij de ouders en dat kinderen nooit zelf schuldig zijn.
- werkt aan het vergroten van de sociaal-emotionele vaardigheden van het kind, ofwel de vaardigheden die kinderen in staat stellen relaties aan te gaan en te onderhouden, empathie te ervaren, hun emoties te reguleren en problemen op te lossen. Onderzoek laat zien dat preventieprogramma’s voor kindermishandeling een groter effect hebben als hier aandacht aan wordt besteed. Op wij-leren.nl lees je meer over sociaal-emotionele vaardigheden leren op school.
- legt de nadruk op het zoeken naar hulp en minder op vergroten van de fysieke of verbale weerbaarheid van kinderen om weerstand te bieden tegen de kindermishandeling of het misbruik. Onderzoek toont aan dat weerstand bieden de situatie voor kinderen juist kan verergeren. Laat kinderen daarom nadenken over wie voor hen een vertrouwenspersoon is en aan wie zij kunnen vertellen wat er gebeurd. Geef hun het nummer van de Kindertelefoon: 0800-0432 en verwijs hen voor informatie ook naar de website kindertelefoon.nl.
- bestaat uit meerdere, korte sessies. Kinderen zijn beter in staat hun aandacht vast te houden als de inhoud verdeeld is in meerdere korte onderdelen en vaker herhaald wordt.
Programma’s
Voorlichting over kindermishandeling sluit idealiter aan op (bestaande, bredere) programma’s die zich richten op kinderrechten en de brede sociaal-emotionele ontwikkeling en vaardigheden van kinderen.
Alle bovengenoemde aspecten komen vaak aan de orde in verschillende programma’s. Beter is het om ze te combineren.
Een overzicht van alle methodieken en interventies die in het primair onderwijs te gebruiken zijn, vind je hier op Loketgezondleven.nl
Betrouwbare volwassene
Veel kinderen en jongeren praten niet over hun thuissituatie vanwege het ontbreken van een volwassene die zij kunnen vertrouwen. Wees als leerkracht die volwassene. Zorg voor een veilige sfeer in de klas en werk aan een vertrouwensband met je leerlingen. Ook nadat de voorlichting is gegeven. Vaak onthult een kind pas dagen of weken later dat het bij hem thuis niet goed gaat. Op dat moment kun jij veel voor hem betekenen.
Bron: Gubbels, J., van der Put, C., Assink, M., Voorlichtingsprogramma’s voor kindermishandeling op scholen, (2021)
Een manier om met kinderen over een lastig thema als kindermishandeling te praten is door met hen te filosoferen. Door met leerlingen samen te filosoferen over vragen die hen bezighouden en waar ze zelf graag een antwoord op willen vinden, leren ze nadenken over wat ze anders klakkeloos voor ‘waar’ aannemen. Filosoferen is ook een goede manier om zwaardere onderwerpen zoals veilig opgroeien, kinderrechten en kindermishandeling te bespreken in de klas. Dat kan al vanaf een jaar of 9, want dan kunnen kinderen al goed naar elkaar luisteren en zich goed uitdrukken.
Lisa Roozen (filosoofje.nl) en Maaike Merckens-Bekkers (WonderWhy.nl) ontwikkelen educatieve podcasts voor kinderen, die je in het onderwijs, thuis en als instructiemateriaal kunt gebruiken. Luister hierboven de podcast ‘Wat is je thuis voelen?’, die zij in samenwerking met Augeo maakten over je thuis voelen, thuis en op school, en over waar je naartoe kunt gaan als je hulp nodig hebt. Je kunt deze podcast ook samen met de klas beluisteren. De luisterwijzer hierboven kan daarbij helpen. Ook kan je de gratis handleiding aan vragen.
Podcast ‘Wat is je thuis voelen?’
Juliette en Evelijn van Augeo Jongerentaskforce: ‘In de podcast gaat het over ouderschap, thuis en veiligheid. In de samenleving is dit een beladen thema, maar deze kinderen praten erop los. Opvallend genoeg leggen de kinderen direct de link tussen het onderwerp ‘thuis’ en veilig voelen. Dit is iets wat we, als Jongerentaskforce, breed willen uitmeten. Door thuis veiligheid te bieden, voorkom je dat kinderen met een achterstand aan hun verdere leven beginnen. Om kinderen gelijke kansen geven is het belangrijk dat ze in een veilige, stabiele omgeving opgroeien. Want hoe kun je van een kind verwachten dat het zijn huiswerk doet als zijn ouders steeds ruziemaken?
De kinderen in de podcast vinden dat de ouders zelf verantwoordelijk zijn, maar ook scholen een verantwoordelijkheid hebben om voor kinderen te zorgen. Dit willen we onderstrepen, omdat school voor kinderen een tweede thuis kan zijn. Een steunfiguur of vertrouwenspersoon als terugvalbasis maakt voor kinderen een groot verschil. Als de juf veilig is en vertrouwen stelt in de leerling, gaat ze groeien. Elk kind zou thuis of ergens anders een omgeving moeten hebben waar het wordt geloofd en serieus wordt genomen. De kinderen van de podcast hebben dit bedacht, laat volwassenen het uitvoeren.’
Reactie Augeo Jongerentaskforce: Ze praten erop los over een beladen thema
Hieronder staan de vragen en onderwerpen van de podcast beschreven die op de bepaalde tijdcodes worden besproken.
Houd deze beschrijving tijdens het gesprek bij de hand om de podcast te kunnen afspelen en stoppen wanneer jij dat wilt.
Podcast 14: Wat is je thuis voelen?
Gesprek naar aanleiding van een thema.
00:00 – 00:07: Muziek
00:08 – 00:30: Aankondiging podcast, voorstellen en vraagstellingen m.b.t. thuis voelen.
00:34 – 01:56: Kinderen geven antwoorden.
01:57 – 03:52: Waardoor voel je je heel veilig?
03:53 – 08:03: Is thuis een plek waar je je veilig voelt? Maakt het ook uit wie er woont?
08:04 – 09:31: “Voel je gewoon thuis.” “Doe lekker de dingen die je thuis zou doen.”
09:32 – 12:48: Als je ergens komt, moet je je dan aan andere regels houden?
12:49 – 15:17: Wat is nou normaal?
15:18 – 18:22: “Sommige van mijn vrienden gamen de hele dag”. “Zijn ouders zijn overdag bijna nooit thuis.”
18:23 – 19:44: Zorgen broers en zussen ervoor dat je je veilig voelt? “Als ze er zijn is het wel fijn.”
19:45 – 25:31: Is ruzie maken met elkaar onveilig? “Je leert er ook van.”
25:32 – 28:59: Wat doen kinderen met gedragsproblemen? ”We praten er met elkaar over.”
29:00 – 30:52: Stel dat iemand je iets aandoet, is sorry zeggen dan genoeg?
30:53 – 32:59: Wat is voor jullie een onveilig thuis?
33:00 – 36:00: Is iedereen altijd veilig op de wereld? “Nee niet iedereen voelt zich altijd veilig.”
36:02 – 37:19: “Bij ons in de klas was er iemand die werd mishandeld…”
37:20 – 37:50: “De geheimendoos”
37:55 – 40:00: “Een meisje kreeg een slecht cijfer en werd met een slipper geslagen.”
40:02 – 42:54: “Slaan?, in een ander land doen ze dat soms gewoon.”
42:55 – 46:38: Mag je in de geheimendoos ook iets over een ander zeggen? “Ik zou het eerst met die persoon zelf bespreken.”
46:40 – 50:37: “Grote mensen of school moet hulp geven bij het oplossen van problemen.”
50:38 – 50:45: Afsluiting: “School kan ook een tweede thuis zijn.”
