Familieleden zijn met elkaar verbonden door afhankelijkheden, soms al heel lang bestaande patronen, omgangsvormen en vanzelfsprekendheden. Wie kent in zijn eigen familie geen uitspraken als: ‘Zo doen wij dat nou eenmaal’. En: ‘In onze familie zijn we niet zo goed in het praten over gevoelens.’

Ook geweld en verwaarlozing kunnen patronen zijn die van generatie op generatie zijn doorgegeven en het systeem als het ware in balans houden. Een ongezonde balans wel te verstaan, maar wel patronen die vertrouwd voelen en waar de familieleden moeilijk aan ontkomen.

Deze patronen kunnen alleen doorbroken worden vanuit een systeemgerichte aanpak. Dat betekent dat je kijkt naar de emmer, de afzonderlijke krabben en de manieren waarop de krabben elkaar in de emmer proberen te houden. Door in te zoomen op de afzonderlijke gezinsleden en de onderlinge verhoudingen en uit te zoomen op het hele systeem van gezin, familie, buurt, sociale omgeving. En daarvoor hoef je geen systeemtherapeut te zijn. Iedere professional die met kinderen en/of hun ouders werkt kan systeemgericht werken.

Hoe jij het kunt aanpakken, lees je in dit nummer.

Ik zie hierin een overeenkomst met families. Ook een familie is een systeem, een geheel, bestaande uit afzonderlijke leden die elkaar in balans houden. Zo’n systeem vormt een bescherming tegen de buitenwereld: als een externe probeert in te breken in het systeem, klitten de familieleden samen. Kom niet aan mijn broertje, beledig mijn moeder niet, want dan zal je wat beleven - dat werk. En als er (tijdelijk) een verandering plaatsvindt in het systeem, bijvoorbeeld doordat een familielid vertrekt of ziek wordt, dan herverdelen de overgebleven leden de taken en verantwoordelijkheden om het evenwicht te herstellen. Of een nieuw evenwicht te vinden. Zoals het oudste kind dat ongevraagd en als vanzelfsprekend de rol van een weggevallen ouder overneemt.

Misschien ken je het verhaal van de krabben in de emmer: als je één krab in een emmer zet, klimt hij daar in no-time uit, zijn vrijheid weer tegemoet. Zet je nog een of meer krabben in diezelfde emmer, dan houden zij elkaar tegen als er een probeert omhoog te klimmen. Samen vormen zij een systeem dat ervoor zorgt dat alle krabben netjes in de emmer blijven.