Ik had geen idee

Toch zal het moeten, het onder ogen zien. Als we mensen aanmoedigen een cirkel van geweld of trauma in een gezin te doorbreken, moeten we als jeugdzorg beginnen met eerlijke zelfreflectie, onderzoek en evaluaties. Juist organisaties die zich bezighouden met de zorg voor kinderen zouden het goede voorbeeld moeten geven in het onderzoeken van de systemen en structuren die het mogelijk hebben gemaakt dat dit machtsmisbruik heeft plaatsgevonden en heeft kunnen doorgaan.

Mijn vader vond een manier om zijn verhaal op te tekenen in de vorm van borduren. Ik wilde weten wat hij ermee wilde vertellen en ben om zoek gegaan naar zijn verhaal, dat hij met duizenden andere mannen in stilzwijgen bleek te delen. De zoektocht naar zijn geschiedenis heeft mij geholpen mijn vader beter te begrijpen. Een van zijn borduurwerken is gebruikt als beeld op mijn boek De Erfschat.

Via Lotte vertel ik hierover in mijn boek. Lotte is een kind dat na het overlijden van haar moeder in een pleeggezin in een jeugddorp terechtkomt. Haar vader - oud-Indiëganger - kan niet voor haar zorgen. In het verhaal lees je patronen terug van verzwijgen, geheimen en het verhullen van gebeurtenissen. Dit met verstrekkende gevolgen tot in het volwassen leven van Lotte. Gelukkig zijn er moedige mensen die ervaringen met haar durven delen en het complete verhaal zien. Daardoor kan Lotte haar erfenis een plek geven. Trauma kun je erven, maar dankzij veerkracht en vriendschappen kun je opkrabbelen, doorgroeien en jezelf hervinden.

De Nederlandse overheid erkende pas in 2022 - met de zo kenmerkende Nederlandse zuinigheid - het gewelddadige oorlogsverleden in Indonesië. Ook in de jeugdzorg hebben mensen zich schuldig gemaakt aan machtsmisbruik dat resulteerde in geweld tegen kinderen. Bijzonder Hoogleraar Micha de Winter deed er onderzoek naar van 2015 tot 2019. Het onderzoek verliep traag, mede doordat sommige aan jeugdzorg gerelateerde organisaties niet wilden meewerken en hun archieven gesloten hielden: kinderrechters, Raad voor de Kinderbescherming, Inspectie. Hetgeen wel heel bijzonder is natuurlijk: een overheid die opdracht geeft tot onderzoek en de organisaties die namens de overheid kinderen met jeugdzorg zouden moeten beschermen mogen zelf kiezen of zij meedoen aan het onderzoek? Over de precieze toedracht van het geëscaleerde geweld blijft men zwijgen en de gedupeerden hebben het nakijken.

Tijdens het schrijven van mijn boek werd me steeds duidelijker dat het koloniale denken, inclusief het collectieve zwijgen en zelfs ontkennen, zo in onze samenleving is verankerd dat het een groot risico geeft op machtsmisbruik en geweld. Zeker in situaties van ongelijkheid en afhankelijkheid. Ik zag grote parallellen met de jeugdzorg.

Na de Tweede Wereldoorlog werden er duizenden Nederlandse mannen naar het huidige Indonesië verscheept om daar te helpen onze voormalige kolonie weer op te bouwen. Mijn vader was een van hen. Nooit praatte hij over wat hij in de oorlog, en daarna in Indonesië, meemaakte. Mijn oma was de enige die er later af en toe wat over zei: ‘De man is wel uit de oorlog teruggekomen, maar de oorlog is niet uit de man.’ Verder werd er in alle talen over gezwegen. Ik had als kind geen idee. Pas later werd mondjesmaat duidelijk welke geweldsexcessen in de voormalige koloniën hebben plaatsgevonden.