Hoewel de kennis over en de aandacht voor herstelbemiddeling de afgelopen jaren is gegroeid, zijn er volgens de directeur nog veel professionals die er onbekend mee zijn of een verkeerd beeld van het werk hebben. ‘Daarom blijven we zaadjes planten, voorlichting geven. Professionals kunnen ons ook altijd bellen om te overleggen wanneer ze aarzelen over een verwijzing.’

Een belangrijke tip voor professionals die met slachtoffers of plegers te maken hebben? De la Cousine: ‘Vul niet in, maar bespreek deze mogelijkheid met je cliënt, zodat deze goed geïnformeerd is en zelf een afweging kan maken om wel of geen herstelbemiddeling te willen.’

Dijk: ‘Ik merk dat behandelaars soms vinden dat het niet het juiste moment is voor herstelbemiddeling. Het is nog te zwaar, te vroeg, te emotioneel, maar dan neem je als hulpverlener de regie weer over. Laat mensen zelf zoveel mogelijk die keuze maken.’

Perspectief werkt samen met allerlei andere partijen. Met Slachtofferhulp Nederland, met de zedenpolitie, Centrum Seksueel Geweld en met andere professionals. Dijk en haar collega’s overleggen ook vaak met behandelaars van betrokkenen. ‘Soms sluiten ze ook aan bij een gesprek. Dat juichen we alleen maar toe.’

De bemiddelaar onderzoekt of de behoeften en verwachtingen van de partijen bij elkaar te brengen zijn. Dijk: ‘Als die sterk uiteenlopen is er soms meer voorbereiding nodig.’

Wanneer het om misbruik bij jonge kinderen gaat, begint het traject vaak bij de ouder(s). Dijk: ‘Zij kampen met allerlei gevoelens. Woede, verdriet, ze voelen zich schuldig. Vaak gaat het om een bekende van de familie; dan is er ook sprake van een enorme, diepe schending van het vertrouwen. Een gesprek met de pleger kan niet veranderen wat er gebeurd is, maar kan wel voor rust zorgen.’ Dat geldt ook voor kinderen. Ook dan kan een gesprek met de pleger verschil maken en kan die ontschuldiging rust geven. ‘Het was niet mijn schuld, het was de schuld van papa.’

Soms laat Dijk een kind tijdens het traject een tekening maken voor de pleger waar alle boze en slechte gevoelens in zitten. ‘Ik hoor regelmatig dat kinderen daarna weer slapen, minder nachtmerries hebben.’

Slachtoffers van seksueel misbruik hebben vaak behoefte aan ontschuldiging. De la Cousine: ‘Veel slachtoffers, hoe jong ook, voelen zich schuldig: ik heb het uitgelokt, het was mijn schuld. Dat zien we ook veel bij slachtoffers van incest. Als een pleger uitspreekt dat het slachtoffer zichzelf niets moet verwijten, dat die het niet heeft uitgelokt, is dat daarom heel belangrijk.’

Bemiddelaar Dijk vergelijkt het graag met een bol wol. ‘Slachtoffer en pleger zijn met allerlei draden ongewild met elkaar verbonden; dat is een warboel. Die verbinding wil je als slachtoffer helemaal niet, daar heb je niet om gevraagd. Tijdens een bemiddeling proberen we die kluwen te ontwarren. Dat geeft helderheid en inzicht, zo komen ze los van elkaar.’

‘Elke stap telt’ is de veelzeggende slogan van het jaarverslag van Perspectief. Dijk: ‘Zo is het precies. De stap voor mensen om eerst met ons in gesprek te gaan, is heel groot. Daar lopen mensen vaak al heel lang mee rond, daar hebben ze met hun omgeving over gesproken, met hun behandelaar.’

Die eerste stap is een vorm van regie pakken, zegt ze. En juist dat kan heel helend werken voor slachtoffers van seksueel misbruik. ‘Toen het gebeurde, had ik geen regie. Nu weet ik wat ik wel of wat ik niet wil.’

Lang niet alle partijen willen samen aan tafel. De ene keer begeleidt Dijk een briefwisseling tussen partijen of pendelt met vragen en reacties tussen partijen, de andere keer neemt ze een audio- of videobericht op. Het is altijd maatwerk, elke situatie is anders. Dijk neemt de tijd. ‘Zo kort als mogelijk, zo lang als nodig. De betrokkenen bepalen het tempo. Ons doel is een vorm van emotioneel herstel voor alle partijen.’

Slachtoffers van seksueel misbruik lopen vaak met allerlei vragen rond, zegt De la Cousine. Niet alleen ‘Waarom ik?’,  Maar ook: ‘Hoe heb je dit kunnen doen?’,  ‘Wat dacht je destijds?’, ‘Hoe kijk je er nu naar?’. Het is voor slachtoffers bovendien vaak heel belangrijk om de pleger te vertellen wat de impact op hun leven is geweest.

Dijk vertelt over een zaak waarbij twee nichten in gesprek gingen met een oom die hen op jonge leeftijd ernstig had misbruikt. Hij zat nog vast. ‘Zij wilden hem eenmalig kunnen zeggen wat het misbruik met hen had gedaan. Daarna hoefden ze geen contact meer. Ik heb dat ook tegen de oom verteld.’ De twee nichten voelden zich naderhand opgelucht. ‘Nu ze hun oom hadden verteld wat de impact op hun leven was geweest, konden ze verder. Verder met hun herstel.’

Het gaat bij herstelbemiddeling niet altijd om verzoening, benadrukt de directeur. Dat is een hardnekkig misverstand, ook onder professionals. ‘Het contact brengt voor iedereen wat anders. Soms is het juist een manier om los te komen van elkaar.’

Uit verschillende wetenschappelijke onderzoeken waaraan Perspectief meewerkte, blijkt dat slachtoffers na herstelbemiddeling beter in staat zijn om heftige gebeurtenissen te verwerken en los te laten. Boosheid en angst nemen af. Het helpt ook bij het normaliseren van het beeld van de ander. Dijk: ‘Slachtoffers maken van plegers vaak monsters; ze worden letterlijk groter in hun hoofd. “Ik dacht dat hij veel groter was,” hoor ik heel vaak.’

Het herstel werkt beide kanten op, benadrukken ze. Ook plegers krijgen door de bemiddeling, door het contact met het slachtoffer meer inzicht, meer rust. Ze worden soms verteerd door schuldgevoelens. Dijk: ‘De impact is enorm als een slachtoffer vertelt wat jij diegene hebt aangedaan. Dat is zwaar, maar wel helpend. Om inzicht te krijgen en recidive te voorkomen.’

Na aanmelding gaat een van de 25 bemiddelaars van Perspectief het eerste gesprek aan. Als de aanmelder door wil, wordt er contact gelegd met de andere partij. Directeur Nathalie De la Cousine: ‘Die gegevens krijgen we op wettelijke basis van politie en OM. Slachtoffers van seksueel misbruik hebben soms wel melding gedaan bij de politie, maar zien af van aangifte. Er is vaak gebrek aan bewijs en ze zijn soms bang dat de hele familie uit elkaar zal vallen, of willen in een rechtszaak niet alles opnieuw oprakelen. Aangifte is voor ons geen vereiste.’

Wanneer er niets bekend is over de pleger - bijvoorbeeld bij online seksueel misbruik - lukt het opsporen niet altijd. Dijk: ‘Daar zijn we heel transparant in richting het slachtoffer. We willen geen verkeerde verwachtingen scheppen.’

Is de andere partij gevonden, dan krijgt die persoon een brief met uitleg over herstelbemiddeling en het verzoek contact op te nemen met de bemiddelaar. Dijk: ‘Dat is de eerste stap: staan ze open voor een oriënterend gesprek met mij?’

Het aantal aanmeldingen bij Perspectief is de afgelopen jaren flink gestegen naar bijna 1500 aanmeldingen in 2024. Bijna 30 procent betrof zedenzaken en seksueel grensoverschrijdend gedrag. ‘Ook dat percentage is de afgelopen jaren enorm gestegen. Een gevolg van onder andere #metoo,’ zegt De la Cousine. ‘Seksueel misbruik is veel meer aan de oppervlakte gekomen. Een kwart van de aanmeldingen werd gedaan binnen een maand na het misbruik, een kwart na tien jaar of langer. En alles wat daartussen zit.’

Het gesprek tussen dit slachtoffer en deze pleger vond plaats na een lang traject. Met alle betrokkenen had Dijk contact gehad. Met de ouders van het meisje, met haar behandelaar, en met de pleger die, zoals wel vaker, een bekende was uit de familie. De ervaren bemiddelaar weet heel goed hoe verpletterend de impact van misbruik is en dat dit dus niet even snel geregeld kan worden.

De ouders hadden eerst met hem gepraat. Vragen gesteld, hun woede en verdriet gedeeld. Dat was heel belangrijk geweest en had toch ook voor een bepaalde rust gezorgd. ‘Die confrontatie had de ouders geholpen. Het meisje wilde nu zelf ook met de pleger spreken.’

De man probeerde alle vragen van het meisje te beantwoorden, bood zijn excuses aan. Gaandeweg het gesprek durfde ze hem in de ogen te kijken. Dat is belangrijk voor het herstel; daarmee pakt een slachtoffer de regie. Het meisje verliet als eerste de kamer, maar na een paar minuten kwam ze weer terug. Ze móést nog vertellen hoe boos ze op hem was, wat hij haar had aangedaan.’

Het zijn kippenvelmomenten. Het werk van een herstelbemiddelaar zit er vol mee. De gesprekken die Dijk voert, zijn intensief. Bijna iedereen komt met lood in de schoenen binnen. Of het nu om een slachtoffer of een pleger gaat.

Er zijn momenten die Désirée Dijk niet snel zal vergeten. Zoals het gesprek tussen een 12-jarig meisje en de buurman die haar heeft misbruikt. In de gespreksruimte zit ze eerst met haar gezicht van hem afgewend. Dat had Dijk van tevoren met haar besproken. De herstelgesprekken worden grondig voorbereid. Waar vindt het gesprek plaats, wie gaat waar zitten, welke vragen worden gesteld en wie komt en wie gaat er als eerste weg? Dijk: ‘Je wilt niet dat mensen elkaar in de lift of op de parkeerplaats tegenkomen.’

Waarom ik? is een van de vragen waar veel slachtoffers van seksueel misbruik mee rondlopen. Herstelbemiddeling kan dan voor rust en verwerking zorgen, zeggen Nathalie De la Cousine en Désirée Dijk van Perspectief Herstelbemiddeling. De pleger kan tot inzichten komen.