Augeo magazine - Over veilig opgroeien

OVERZICHT

AUGEO MAGAZINE - TIJDSCHRIFT KINDERMISHANDELING EN HUISELIJK GEWELD

• 1 Bureau Veldkamp & Ministerie voor Jeugd en Gezin (2008). Meldcodes kindermishandeling. Beschikking, waardering, gebruik en scholing. Verslag van onderzoek naar de beschikking over, de waardering van en scholing in het gebruik van meldcode kindermishandeling. Geraadpleegd op: http://www.rijksoverheid.nl/bestanden/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2008/05/13/april-2008-meldcodes-kindermishandeling-onderzoek-bureau-veldkamp/meldcodes-kindermishandeling-dmo-2859063b.pdf
• 2 Bureau Veldkamp & Ministerie van VWS (2012). Voormeting onderzoek Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling. Geraadpleegd op: http://www.rijksoverheid.nl/bestanden/documenten-en-publicaties/rapporten/2012/11/30/samenvatting-onderzoek-meldcode-huiselijk-geweld-en-kindermishandeling/onderzoek-meldcode-huiselijk-geweld-en-kindermishandeling.pdf
• 3 Inspectie voor de gezondheidszorg & Ministerie VWS (2013). Invoering van meldcode(s) huiselijk geweld en kindermishandeling binnen een aantal gezondheidszorgsectoren nog onvoldoende. Geraadpleegd op: http://www.rijksoverheid.nl/bestanden/documenten-en-publicaties/rapporten/2013/09/03/invoering-van-meldcode-s-huiselijk-geweld-en-kindermishandeling-binnen-een-aantal-gezondheidszorgsectoren-nog-onvoldoende/invoering-van-meldcode-s-huiselijk-geweld-en-kindermishandeling-binnen-een-aantal-gezondheidszorgsectoren-nog-onvoldoende.pdf
• 4 Schols M.W.A., De Ruiter C., Ory F.G. (2013), How do public healthcare professionals and primary school teachers identify and handle child abuse cases? A qualitative study, BMC Public Health 2013, 13: 807
• 5 Smeekens, A. E. F. N., Broekhuijsen-van Henten, D. M., Sittig, J. S., Russel, I. M. B., Ten Cate, O. Th. J., Turner, N. M., Van de Putte, E. M. (2011). Successful e-learning on the detection of child abuse in Emergency Departments: A randomised controlled trial. Archives of Disease in Childhood, 96(4), 330-334. doi: 10.1136/adc.2010.190801.

Barbara Schmeits, gemeente Amsterdam:

‘Het is van belang is dat gemeenten verder kijken dan alleen de wettelijke taken van de Wet Meldcode. Dat we blijven nadenken over de vraag wie er allemaal baat hebben bij kennis over geweld en mishandeling.

Ook kunnen gemeenten profiteren van elkaars expertise. Zo hebben wij e-learning voor medewerkers laten maken door Augeo academy. Andere gemeenten kunnen daar uiteraard ook gebruik van maken.

3-fasenplan

Naar aanleiding van de Wet Meldcode heeft de gemeente Amsterdam een plan opgesteld dat bestaat uit drie fases. Fase één behandelt de vraag: ‘Op wie is de wet van toepassing en wat moet daarvoor gebeuren?’ Als gemeente hebben we niet op alle sectoren dezelfde sturingsmogelijkheden, maar dit neemt niet weg dat we het totale veld willen overzien.

Informeren en faciliteren

Fase twee bestaat uit: ‘Wie vallen níet onder de wet maar vindt de gemeente wel belangrijk om te trainen?’ Denk aan mensen die vanuit de gemeente veel contacten met burgers hebben zoals de Dienst Werk en Inkomen, de burgerlijke stand en de WMO. De derde fase is erop gericht om alle organisaties die niet onder de Wet meldcode vallen, maar waarvan we wel vinden dat ze op de hoogte moeten zijn van de wet, te informeren en te faciliteren. Vrijwilligersorganisaties bijvoorbeeld.

Aandachtsfunctionarissen kindermishandeling

Eén van de zaken die uit de Regionale Aanpak Kindermishandeling (RAAK) naar voren kwam is dat er aandachtsfunctionarissen kindermishandeling nodig zijn en dat zij in netwerken moeten opereren. Die aanbeveling hebben overgenomen.

We hebben bij het AMK een pakket aan trainingen ingekocht voor verschillende professionals. Aanvankelijk waren deze trainingen gericht op de aandachtsfunctionarissen van de verschillende organisaties. Intussen sluiten ook andere professionals aan, zoals directies van scholen, leerkrachten en anderen.

Online cursussen ontwikkelen met beroepskrachten zelf

Ook hebben we Augeo academy e-learing laten ontwikkelen voor professionals die zelf geen hulpverlener zijn, maar die wel veel zien en kunnen signaleren. Denk aan buschauffeurs in het leerlingenvervoer, zwembadpersoneel en conciërges van scholen. Deze online cursussen zijn ook ontwikkeld in samenwerking met buschauffeurs en andere professionals zélf. Daardoor sluiten de cursussen goed aan op hun werksituatie. Ook voor de loketmedewerkers komen er online cursussen.

Toezichthoudende rol

We moeten toezien op naleving van de Wet Meldcode. Dat kunnen we feitelijk alleen bij die organisaties waar we een financiële relatie mee hebben of waar we een toezichthoudende rol hebben. Die rol moet overigens nog wel verder uitkristalliseren. Toets je via schriftelijke rapportages van organisaties? Of gaan we ook bezoeken afleggen of steekproeven doen?

Onderzoek invoering

Op dit moment onderzoeken we hoe het staat met de invoering van de Wet Meldcode bij de organisaties waar wij verantwoordelijk voor zijn. We willen weten hoe het gesteld is met kennis over de Wet, of professionals getraind worden, waar de trainingen uit bestaan en hoe de Meldcode geborgd wordt binnen de organisaties.

Zodra de resultaten van dit onderzoek bekend zijn kijken we hoe we onze toezichthoudende rol als gemeente kunnen invullen of waar we beter op moeten sturen als gemeente.’

Meer informatie

Amsterdamse aanpak Huiselijk Geweld en Kindermishandeling

André Kuiters, chauffeur Willemsen de Koning:

‘Als je dagelijks in het verkeer bent en je rijdt met kleine kinderen of met schoolkinderen, dan gebeurt er wel eens wat in de bus. Je ziet wel eens situaties ontstaan, dat kinderen bijvoorbeeld uit hun stoel worden geduwd of gepest worden. Dan probeer ik altijd even ergens een plaats te vinden waar ik kan stoppen om de situatie weer onder controle te brengen. Meestal lukt dat ook wel en dan meld ik het later ook aan mijn leidinggevende.

Ik ben een chauffeur die veel in het groepsvervoer doet en ik heb dan ook een aantal kinderen die dagelijks wegbreng. Leuke kinderen, hoor. Ook zo’n jongetje bijvoorbeeld dat vlakbij mij voorin zit en altijd honderden dingen vertelt over wat hij allemaal meegemaakt heeft.

Een tijdje geleden zei hij ineens tegen me: ‘Ik ben geslagen door de nieuwe vriendin van mijn vader met een houten lepel’. Hij had ook pijn aan zijn rechterhand. Ik keek hem aan en denk: “Jee, wat moet ik daar nou mee?”

Dat je als volwassenen elkaar wat aandoet, dat je slaat of zo, dat is al niet goed te praten. Maar dat je een klein kind iets aandoet, wat eigenlijk niks terug kan doen, dat begrijp ik niet. Daar kan ik met mijn pet niet bij.

Ik heb tegen het jongetje gezegd dat het goed is dat hij dit aan mij verteld heeft, maar dat het ook goed is als hij dit op school vertelt. Natuurlijk heb ik het doorgegeven aan mijn leidinggevende. En die bedankte me voor het doorgeven, dat ik het heel goed had gedaan. Hij zou er verder mee aan de slag gaan. Nu krijgt het gezin hulp thuis en dat vertelde het jongetje ook. Ik kan het ook aan hem zien, want hij is stukken vrolijker en hij praat weer veel tegen mij. Maar ik blijf natuurlijk alert op de situatie. En merk ik wat, dan geef ik het door aan mijn leidinggevende.

• Uit de cursus: Kinderen veilig. E-learning module Augeo Academy.

Volgens uitkomsten van het onderzoek van Bureau Veldkamp, die in Nederland een aanleiding vormde voor de ontwikkeling van een Wet Meldcode, ondernemen professionals die een meldcode gebruiken vaker actie bij vermoedens van kindermishandeling dan professionals die geen meldcode gebruiken.

Meer kinderen in beeld

Een goed voorbeeld van de winst die geboekt kan worden door de combinatie van de invoering van een meldcode met nascholing zijn de Spoedeisende Hulpposten. In vijf jaar tijd hebben alle Spoedeisende Hulpposten hun signalerings- en meldprocedures aangescherpt en tenminste 75 procent van het personeel nageschoold.

Zij hebben nu jaarlijks over ruim 5.100 extra kinderen contact met de Advies- en Meldpunten kindermishandeling, een ruime verdrievoudiging. Daarmee zijn ze de beroepsgroep geworden die, samen met de politie, zorgen over kindermishandeling het meest bespreekt met de Advies- en Meldpunten Kindermishandeling

Onderzoek

Goed onderzoek naar het effect van nascholing over kindermishandeling is schaars. In Nederland is de online nascholing van Augeo academy de enige Nederlandse nascholing die middels internationaal gepubliceerd onderzoek is getoetst op effectiviteit.

Uit dit onderzoek blijkt dat de verpleegkundigen die een online nascholing volgden, meer en betere signaleringsvragen stelden aan ouders en kinderen. Ook vulden ze hun screeningsinstrument beter in dan de verpleegkundigen uit de controle groep.

Inmiddels heeft zo’n 80 procent van de SEH- en kinderafdelingen van Nederlandse ziekenhuizen gebruik gemaakt van deze e-modulen, en maken tienduizenden andere beroepskrachten, zoals leerkrachten en huisartsen, gebruik van e-modulen die op maat voor hun beroepsgroep zijn ontwikkeld. Meer dan 83 procent zegt zich na het volgen van de online cursus beter in staat te voelen te handelen bij vermoedens van kindermishandeling.

Effectieve nascholing gericht op de aanpak van kindermishandeling bevat, zo blijkt onder meer uit internationaal onderzoek, tenminste de volgende elementen:

Kennis over:

• prevalentie van kindermishandeling;
• verschillende vormen van kindermishandeling;
• oorzaken en gevolgen van kindermishandeling;
• de stappen van een Meldcode;
• organisaties waarbij advies gevraagd kan worden of gemeld;
• juridische aspecten, zoals het (doorbreken van) het beroepsgeheim.

Houding:

• Aandacht voor (beroepsspecifieke) weerstanden en dilemma’s die een professional kan ervaren. Voorbeelden zijn de gedachte dat kindermishandeling aanpakken de taak is van andere professionals of de angst voor agressie van ouders.
• Een goede training leert professionals ook om te gaan met het gegeven dat kindermishandeling een normatief aspect heeft. Namelijk dat niet iedereen verstaat hetzelfde onder een begrip als verwaarlozing of mishandeling.

Vaardigheden:

• Oefenen met het handelen volgens een bij de beroepsgroep en organisatie passende Meldcode kindermishandeling en huiselijk geweld. Dit gebeurt bij voorkeur aan de hand van voor de professional herkenbare casuïstiek.
• Aandacht voor communicatieve vaardigheden. Veel professionals vinden het moeilijk hun zorgen over opvoedsituaties te bespreken met ouders, kinderen of collega’s.

Rol werkgever

De Wet Meldcode stelt dat de werkgever verantwoordelijk is dat diens personeel is toegerust om te kunnen handelen volgens een Meldcode. Om dit te faciliteren hebben diverse brancheorganisaties en de overheid voorbeeldprotocollen en competentieprofielen ontwikkeld.

In deze protocollen en profielen zijn de stappen beschreven die een professional kan nemen, maar ook de specifieke kennis, houding en vaardigheden die de hij hiervoor nodig heeft. Ook is een databank beschikbaar, opgezet door het Nederlands Jeugdinstituut waarin erkende nascholingen over kindermishandeling en huiselijk geweld te vinden zijn.

Rol gemeente

Een gemeente kan de invoering van een meldcode en scholing van professionals op verschillende manieren stimuleren:

•  
• Gemeenten zijn voor ambtenaren zoals leerplichtambtenaren, WMO-consulenten en consulenten schuldhulpverlening zélf als werkgever verantwoordelijk voor de invoering van de Meldcode en (na)scholing van deze groep professionals. Hiervoor kunnen zij zelf een protocol ontwikkelen, nascholing inkopen en inplannen.
• Gemeenten zijn subsidieverstrekker en/of toezichthouder in diverse sectoren waar met ouders en kinderen wordt gewerkt, zoals het onderwijs, de kinderopvang en de jeugdgezondheidszorg. In deze rol kunnen zij subsidievoorwaarden en kwaliteitseisen stellen. De invoering van een meldcode, inclusief toerusting van de medewerkers, kan een voorwaardelijke eis zijn die gemeenten aan zorgaanbieders stellen.
• Gemeenten kunnen in stimuleringsprojecten en stimuleringssubsidies een impuls geven aan de invoering van een meldcode in een bepaalde sector. Zo hebben diverse gemeenten ervaring opgedaan met het subsidiëren van ontwikkelings- en nascholingstrajecten in het onderwijs.

Nascholing professionals: online leren

In Nederland zijn door Augeo goede ervaringen opgedaan met het nascholen van professionals via e-learning. Op deze manier zijn inmiddels tienduizenden professionals nageschoold.

Deze online nascholing is de enige Nederlandse nascholing die wetenschappelijk onderzocht is op effectiviteit. Het onderzoek ‘ Succesful e-learning programma on the detection of child abuse in emergency departments ’, toont aan dat de verpleegkundigen die online nascholing volgden, meer en betere signaleringsvragen stelden aan ouders en kinderen en hun screeningsinstrument beter invulden.

Waarom professionals trainen in het signaleren van kindermishandeling en handelen volgens een Meldcode?

Professionals die een Meldcode gebruiken ondernemen vaker actie bij vermoedens van kindermishandeling dan professionals die geen Meldcode gebruiken. Zij vragen wel drie keer vaker advies en/of melden bij het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK). Het gebruik van een Meldcode is dus cruciaal voor een effectieve aanpak van kindermishandeling.

Een goed voorbeeld van de winst die geboekt kan worden door de combinatie van de invoering van een Meldcode en nascholing, zijn de spoedeisende hulpposten en kinderafdelingen van ziekenhuizen. Zij hebben in vijf jaar tijd hun signalerings- en meldprocedures aangescherpt en tenminste 75 procent van de verpleegkundigen en artsen nageschoold.

De ziekenhuizen nemen jaarlijks over 5.100 extra kinderen contact op met de Advies- en Meldpunten kindermishandeling. Dat is een ruime verdrievoudiging. Ziekenhuizen zijn hiermee de diegenen die, samen met de politie, hun zorgen over kindermishandeling het meest bespreekt met de AMK’s.

Onvoldoende toegerust

In diverse andere beroepsgroepen is de situatie minder rooskleurig. Zo zei in 2012 nog 45 procent van de professionals uit de zes sectoren waar de Wet Meldcode van toepassing is, dat zij zich onvoldoende toegerust voelen om goed om te gaan met vermoedens van kindermishandeling. Het onderwijs scoorde het laagst:

• slechts 37% beschikte over een Meldcode,
• 11% van de leerkrachten had een cursus gevolgd,
• 47% zou graag een training willen.

De Wet Meldcode is in juli 2013 ingegaan na jarenlange voorbereiding. De Inspectie voor de Gezondheidszorg concludeerde desondanks in september 2013 dat veel instellingen voor gezondheidszorg nog te weinig gebruikmaken van een meldcode. Ook scholen ze hun medewerkers nauwelijks in het gebruik van een meldcode.

Met name de fysiotherapeuten, logopedisten, oefentherapeuten, particuliere klinieken en tandartsen lopen achter met de invoering van een (beroepsspecifieke) meldcode. Minder dan de helft heeft een meldcode ingevoerd. Positieve uitzonderingen hierop zijn de GGD’en, GGZ-instellingen en het Gezondheidscentrum Asielzoekers (GCA).

Wat is het probleem?

Lees het verhaal van Barbara Schmeits, gemeente Amsterdam en André Kuiters, chauffeur leerlingenvervoer

‘Gemeenten moeten verder kijken dan alleen de wettelijke taak van de Meldcode’

TRAINING VOOR PROFESSIONALS

Kindermishandeling aanpakken, het kan!

Wat is het effect?

Professionals die geleerd hebben een Meldcode te gebruiken, komen drie keer vaker in actie bij vermoedens van kindermishandeling dan professionals die geen Meldcode gebruiken.

Hoe is het aan te pakken?

Een goede training reikt professionals de kennis, houding en vaardigheden aan die ze nodig hebben om volgens hun Meldcode te handelen als ze zorgen hebben over een kind.

Wat is het probleem?

45 procent van de Nederlandse professionals voelt zich onvoldoende toegerust goed om te gaan met vermoedens van kindermishandeling.