Augeo magazine - Over veilig opgroeien

OVERZICHT

AUGEO MAGAZINE - TIJDSCHRIFT KINDERMISHANDELING EN HUISELIJK GEWELD

• 1 Advies- en Meldpunten Kindermishandeling [AMK] (2012). Overzicht 2012. Geraadpleegd op: http://www.amk-nederland.nl/contents/documents/amkjaarverslag2012.pdfJaarverslag
• 2 Kindertelefoon (2012). Jaarverslag 2012. Geraadpleegd op: http://www.kindertelefoon.nl/jaarverslag/2012/
• 3 NJR (2013). Jongeren over kindermishandeling; onderzoeksverslag NJR panel. Geraadpleegd op: http://njr.nl/images/stories/media/Pdf_Documenten_NJR_PANEL/jongeren%20over%20kindermishandeling%20lowres_def.pdf
• 4 National Society for the Prevention of Cruelty to Children [NSPCC] (2009). Factsheet Barriers to children seeking help. Geraadpleegd op: https://www.nspcc.org.uk/Inform/research/questions/barriers_to_seeking_help_wda70246.html
• 5 Van Rooijen, K., Berg, T., & Bartelink C.. (2013). Wat werkt bij de aanpak van kindermishandeling? Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut. Geraadpleegd op: http://www.nji.nl/nl/(311053)-nji-dossierDownloads-WatWerkt_Kindermishandeling.pdf
• 6 Hermanns, J. (2008). Het bestrijden van kindermishandeling: Een aanpak die werkt. Nederlands Jeugdinstituut [NJI] & programmaministerie voor Jeugd en Gezin.
• 7 Topping, K. J., & Barron, I. G. (2009). School-based child sexual abuse prevention programs: A review of effectiveness. Review of Educational Research, 79(1), 431-463. doi: 10.3102/0034654308325582
• 8 ZonMw (2014). A screening tool for risk of child abuse by frontline workers: development and pilot validation research of the Mini-CARE. Geraadpleegd op: http://www.zonmw.nl/nl/projecten/project-detail/a-screening-tool-for-risk-of-child-abuse-by-frontline-workers-development-and-pilot-validation-rese/voortgang/
• 9 Ince, D. (2007). Databank effectieve jeugdinterventies: beschrijving 'Marietje Kessels Project'.Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut. Geraadpleegd op: http://www.nji.nl/nl/Kennis/Databanken/Databank-Effectieve-Jeugdinterventies/Marietje-Kessels-Project
• 10 Hermanns, J. (2008). Het bestrijden van kindermishandeling: Een aanpak die werkt. Nederlands Jeugdinstituut [NJI] & programmaministerie voor Jeugd en Gezin.
• 11 MacIntyre, D., & Carr, A. (2000). Prevention of child sexual abuse: Implications of programme evaluation research. Child Abuse Review, 9(3), 183-199. doi: 10.1002/1099-0852 (200005/06)9:3<183::AID-CAR595>3.0.CO;2-I
• 12 Cuijpers, P. & Bohlmeijer, E. (2001). Preventie van psychische problemen vanuit de geestelijke gezondheidszorg: De effecten van groepsgerichte interventies. Utrecht: Trimbos-instituut.
• 13 Finkelhor, D., Nancy, A., & Dziuba-Leather, J. (1995). Victimization prevention programs for children: A follow-up. American Journal of Mental Health, 85(12), 1684-1689.
• 14 Bundesministerium für Familie, Senioren, Frauen und Jugend & Bundesministerium der Justiz. (2003). An assessment after the introduction of the right to a non-violent upbringing. Berlijn: BFSFJ. Geraadpleegd op: http://www.endcorporalpunishment.org/pages/pdfs/Germany%20research.pdf
• 15 Bussman, K. D. (2004). Evaluating the subtle impact of a ban on corporal punishment of children in Germany. Child Abuse Review, 13(5), 292-311. doi: 10.1002/car.866
• 16 NJR (2013). Jongeren over kindermishandeling; onderzoeksverslag NJR panel. Geraadpleegd op: http://njr.nl/images/stories/media/Pdf_Documenten_NJR_PANEL/jongeren%20over%20kindermishandeling%20lowres_def.pdf

Lisanne en Tugçe, twee leerlingen van 11 jaar:

Lisanne: ‘Ik vond het spannend om aan het Klokhuislesprogramma mee te doen; ik had het nog nooit over kindermishandeling gehad. De filmpjes vond ik goed en de opdrachten waren ook leuk. Het was voor mij nieuw om te horen dat er veel verschillende soorten van mishandeling bestaan; zoals geestelijke mishandeling en verwaarlozing. Ik dacht altijd dat kindermishandeling één iets was.’

Tugçe: ’Ik heb geleerd wat er later kan gebeuren met een kind dat mishandeld is. Dat die persoon later sneller bang is. Als je denkt dat een vriendje of vriendinnetje mishandeld wordt, kun je hem of haar het beste eerst in vertrouwen te nemen en vragen stellen. Als je dan weet wat er aan de hand is moet je wel actie ondernemen.’

Lisanne: ‘We weten nu dat we goed moeten opletten als een ander kind mishandeld wordt. En ik heb geleerd dat je het er dan eerst over kunt hebben. Daarna zou ik hulp zoeken, via de Kindertelefoon bijvoorbeeld.’

Tugçe: ‘Ik vind het belangrijk dat veel kinderen zo’n lesprogramma volgen. Je leert daardoor meer over kindermishandeling en kunt je beter verplaatsen in hoe kinderen zich voelen die dat meemaken. '

Lisanne: ‘Ja! Ik vind ook dat alle kinderen in Nederland zo’n lesprogramma zouden moeten volgen. We moeten weten wat we kunnen doen om andere kinderen te helpen.’

Froukje Krikke, leerkracht groep 7/8 op een basisschool in Almelo:

‘Kindermishandeling is een onderwerp dat wij voorheen in de klas nooit aankaartten. Door dit lespakket lukt het om er goed over te praten met de leerlingen. Je ziet dat het voor kinderen in groep 7 een eyeopener is: ‘Hé, misschien komt kindermishandeling ook in onze klas wel voor. En: als ik bij een vriendinnetje ben, kan ik er meer op letten.

Kinderen krijgen door dit lespakket en door te kijken naar de Klokhuisprogramma’s de mogelijkheid er opener over te zijn en er iets mee te doen. De meeste kinderen weten al wel dat kindermishandeling bestaat en dat het niet goed is. Dat verwaarlozing óók een vorm van kindermishandeling is, is voor de meeste kinderen wel nieuw. Bij het woord ‘kindermishandeling’ dachten ze vooral aan lichamelijk geweld.

Tijdens de Klokhuislessen merkte ik dat een kind in de klas - van wie ik weet dat hij verwaarloosd wordt door zijn ouders - zich bewust werd van zijn eigen situatie. Hij was heel stil en je zag hem kijken: ‘Dit is bij mij thuis ook aan de hand, en dat is niet normaal’. Ook kwam een jongen na afloop bij me en vertelde dat zijn vader hem soms slaat als hij boos is. Dat heb ik aangekaart in ons team en we hebben de ouders op gesprek gehad op school. Bij deze jongen zag ik duidelijk dat hij er mee zat en dat hij het prettig vond dat er nu iets mee gedaan wordt.

Ik zou het toejuichen als iedere school in iedere gemeente dit lesprogramma zou aanbieden. Het lespakket kunnen leerkrachten vanaf groep 6 behandelen en er in groep 7 en 8 op terugkomen. Zo wordt het onderwerp ieder jaar weer even in herinnering geroepen. Dit programma maakt duidelijk wat de kinderen kunnen doen als ze te maken hebben met kindermishandeling. Ze weten dat het goed is om iemand in vertrouwen te nemen. Ze weten ook dát ze iets kunnen doen. Voor zichzelf of voor een ander kind.’

Leerkracht Froukje Krikke keek met haar leerlingen naar de serie van Het Klokhuis over kindermishandeling en behandelden het lespakket. Een van de onderdelen was het ontwerpen van een logo. Twee leerlingen van Froukje, Lisanne en Tugçe ontwierpen het winnende logo.

Meer informatie

De Klokhuisserie en het lesprogramma werden ontwikkeld in samenwerking met de Bernard van Leer Foundation.

kindermishandeling.hetklokhuis.nl

www.bernardvanleer.org

Uit onderzoek naar voorlichting aan kinderen blijkt het volgende:

• Kinderen die goede voorlichtingsprogramma’s of weerbaarheidstrainingen volgen, vertellen vaker aan anderen dat ze misbruikt worden. Uit internationale studies komt naar voren dat 4 tot 8 procent van de kinderen die deelnam aan voorlichtingsprogramma’s, misbruik of mishandeling onthulden.
• Kinderen die goede voorlichtingsprogramma’s volgen weten jaren later nog steeds wat kindermishandeling is en hoe ze zichzelf kunnen beschermen. Dit geldt vooral voor (school)programma’s waarbij geoefend wordt met vaardigheden en programma’s die gericht zijn op kinderen én ouders of kinderen én leerkrachten.
• Kinderen die goede voorlichtingsprogramma’s of weerbaarheidstrainingen volgen, worden niet minder worden mishandeld. Wél vertellen deze kinderen er vaker over, leggen zij de ‘schuld’ van de mishandeling minder bij zichzelf en zoeken zij vaker de hulp van volwassenen.
• Voorlichting (op school) is een effectieve manier om kinderen te informeren over de wet geweldloos opvoeden en bij wie zij terechtkunnen voor advies of hulp. Onderzoek toont aan dat kinderen hierdoor niet alleen vaker contact opnemen met instanties, maar ook thuis vaker met hun ouders over geweldloos opvoeden praten.

Door goede voorlichting leren kinderen mishandeling te herkennen en ze leren wat ze zelf kunnen doen, zoals erover praten met een voor hen vertrouwd voelende volwassene of de kindertelefoon. Praten over kindermishandeling helpt, zo zeggen kinderen zelf.

Uit onderzoek van de Jongeren Taskforce Kindermishandeling en de NJR blijkt dat 22 procent van de mishandelde kinderen er met niemand over heeft gepraat. Van de bijna 80 procent die er wél over heeft gepraat - meestal eerst met vrienden - zegt bijna 70 procent dat dit hen heeft geholpen.

Een goed voorlichtingsprogramma over kindermishandeling:

• Leert kinderen wat kindermishandeling is. Kinderen leren onder meer dat verwaarlozing, seksueel misbruik en getuige zijn van huiselijk geweld óók vormen zijn van kindermishandeling.
• Leert kinderen hoe ze kindermishandeling kunnen (h)erkennen.
• Leert kinderen dat mishandeling vaak veroorzaakt wordt door een opeenstapling van problemen bij ouders en dat kinderen nooit zelf schuldig zijn.
• Leert kinderen vaardigheden: hoe je moet reageren als je te maken krijgt met (pogingen tot) misbruik of mishandeling. Kinderen wordt vooral geleerd aan wie zij kunnen vertellen wat er is gebeurd.
• Betrekt - naast de kinderen - óók ouders en leerkrachten.
• Legt de nadruk op het zoeken naar hulp en minder op vergroten van de (fysieke/verbale) weerbaarheid van kinderen om weerstand te bieden tegen de kindermishandeling of het misbruik. Onderzoek toont aan dat dit de situatie voor kinderen juist kan verergeren.

Het ligt voor de hand om kinderen via de school te bereiken met een voorlichtingsprogramma over kindermishandeling. Via basisscholen worden immers alle kinderen van vier tot twaalf jaar in bereikt. Daarnaast is de school zijn meestal een vertrouwde plek voor kinderen. Dit geven kinderen zelf ook aan: ze vinden de school, de meeste geëigende plek om te praten over kindermishandeling.

Goede voorbeelden van voorlichtingsprogramma’s voor kinderen:

• 'Het Klokhuis' lespakket over kindermishandeling voor groep 7 en 8 van het basisonderwijs.
• Het schoolprogramma ‘Safe You Safe Me’ (SYSM) voor het basisonderwijs en speciaal onderwijs. Onderzoek laat zien dat de kennis over kindermishandeling van leerlingen van groep 6, 7 en 8 na het volgen van het SYSM programma significant is gestegen.
• ‘Marietje Kessels’: een lesprogramma gericht op de fysieke en mentale weerbaarheid van leerlingen in groep 7 en 8 van het basisonderwijs. Onderzoek toonde positieve effecten op de weerbaarheid van de kinderen.
• ‘Rots en Water’, een lessenserie gericht op weerbaarheid en sociale competenties voor leerlingen in basisonderwijs en voortgezet onderwijs.

Wat is het belang van goede voorlichting aan kinderen?

Mishandelde kinderen zoeken uit zichzelf geen hulp

Het aantal mishandelde kinderen dat uit zichzelf hulp zoekt én vindt is helaas gering. Zo waren in 2012 slechts 0,1 procent van alle meldingen bij de Advies- en Meldpunten Kindermishandeling afkomstig van kinderen zelf. In hetzelfde jaar werden 201 kinderen na een gesprek over kindermishandeling met de Kindertelefoon doorgeleid naar professionele hulp. De Kindertelefoon voerde 14.000 (anonieme) gesprekken over dit thema met kinderen.

Wat willen jongeren zelf?

Uit recent representatief onderzoek onder jongeren door de Jongeren Taskforce Kindermishandeling en NJR, blijkt dat 40 procent van de jongeren niet weet bij welke organisatie zij hulp kunnen vragen als ze mishandeld worden. Jongeren zouden het liefst via themalessen op school geïnformeerd worden over kindermishandeling (40%).

Op de tweede plaats staan TV-programma’s (35%). Tot slot vinden jongeren internet (17%), social media (17%), folders (16%), televisiespot (14%) en game (4%) geschikt voor dit thema. Slechts 19% van de jongeren zegt dat er ooit op school aandacht is besteed aan kindermishandeling.

Waarom kinderen uit zichzelf vaak geen hulp zoeken

Er zijn verschillende redenen waarom mishandelde kinderen uit zichzelf vaak geen hulp zoeken:

• Kinderen (h)erkennen hun situatie niet als ‘kindermishandeling’. Ze ervaren de eigen gezinssituatie, vaak tot ver in de basisschoolleeftijd, als vanzelfsprekend, ongeacht de problemen die er zijn. Bovendien weten veel kinderen niet dat verwaarlozing en getuige zijn van huiselijk geweld ook vormen van mishandeling zijn.
• Mishandelde kinderen zijn doorgaans loyaal aan hun ouder(s) en kunnen het gevoel hebben hen te verraden of kwijt te raken door erover te praten.
• Mishandelde kinderen zijn vaak bang voor de gevolgen van het onthullen van hun ervaringen. Daarbij spelen (soms irreële) verwachtingen een rol, zoals de angst van kinderen dat zij weggehaald worden bij hun ouders of dat de ouders opgepakt worden door de politie.
• Kinderen die mishandeld worden weten soms niet dat er hulp mogelijk is en waar deze te vinden is. Ze zijn vaak bang dat hun verhaal niet wordt geloofd. Ze schamen zich, voelen zich schuldig of verwachten dat een ouder/professional hun verhaal niet serieus neemt.
• Sommige mishandelde kinderen hebben eerder een slechte ervaring gehad met het vertellen van hun verhaal, zodat ze een hoge drempel ervaren dat nogmaals te doen.
• Als gevolg van een lichamelijke of verstandelijke beperking, zijn sommige mishandelde kinderen niet (of minder) in staat om met behulp van talige communicatie uit te drukken wat er aan de hand is.

Wat is het probleem?

Lees het verhaal van leerkracht Froukje Krikke en leerlingen Lisanne en Tugçe

‘Na afloop van het programma vertelde een jongen mij dat zijn vader hem soms slaat, hij zat er duidelijk mee omhoog; we hebben toen met de ouders gepraat’

VOORLICHTING OP SCHOOL

Kindermishandeling voorkomen: het kan!

Wat is het effect?

Kinderen die goede voorlichtingsprogramma’s volgen, vragen vaker hulp aan volwassenen en leggen de ‘schuld’ van mishandeling minder bij zichzelf, dan kinderen die niet zijn voorgelicht.

Hoe is het aan te pakken?

In een goed voorlichtingsprogramma leren kinderen wat mishandeling, misbruik, verwaarlozing en partnergeweld is. Ze leren vooral aan wie ze kunnen vertellen wat er (is) gebeurd.

Wat is het probleem?

40 procent van de Nederlandse jongeren weet niet bij welke organisatie ze hulp kunnen vragen als ze mishandeld worden.