Augeo magazine - Over veilig opgroeien

INTERVIEW MET ANS VAN DE MAAT, JEUGDZORG NEDERLAND:

AUTEUR: ANNETTE WIESMAN

De bezuinigingen in de sector bemoeilijken het opbouwen van een goede vertrouwensrelatie tussen hulpverlener en kind, vindt Ans van de Maat, bestuurder en woordvoerder aanpak seksueel misbruik bij Jeugdzorg Nederland.

Ans van de Maat reageert op het onderzoek van de Jongerentaskforce Kindermishandeling naar de veiligheidsbeleving van jongeren in de residentiële jeugdzorg en luidt de noodklok over de gevolgen van de bezuinigingen door gemeenten.

Bent u blij met het onderzoek?

‘Ja, ik ben heel blij met dit onderzoek, omdat het zo de nadruk op de beleving van jongeren zelf legt. De bijbehorende Veiligheidsbarometer is een mooi instrument. Omdat deze barometer door jongeren is opgesteld, is het een goede toevoeging aan onze eigen barometer voorkomen seksueel misbruik.’

Doet de sector voldoende aan veiligheid?

‘Medewerkers worden al jaren met goede programma’s bijgeschoold om seksueel grensoverschrijdend gedrag te herkennen en bespreekbaar te maken. In de sector wordt geïnvesteerd in deskundigheidsbevordering van medewerkers. Er is op dat vlak ontzettend veel gebeurd. Uit het eindbericht van de Commissie-Rouvoet blijkt dat het thema in alle organisaties breed op de agenda staat.’

Verrassen de conclusies van het Jongerentaskforce-onderzoek u?

‘Ik zie dat een grote groep heel positief denkt over de mate van vertrouwen en de veiligheid. Toch is er een groep die zich van tijd tot tijd onveilig of bedreigd voelt of vindt dat er te weinig toezicht is.

Steeds is rond de 22 procent van de jongeren wisselend tevreden. Ieder kind dat zich onveilig voelt in de jeugdzorg is er één te veel. Er is al veel in gang gezet, maar er blijft werk aan de winkel.’

Uit het onderzoek blijkt dat veel jongeren vinden dat er te weinig over seksualiteit wordt gepraat.

‘Ik was onlangs op bezoek bij een leefgroep waarvan ik wist dat er de vorige dag een thema-avond over seksualiteit was geweest. De jongeren vertelden echter dat er bij hen nooit over het onderwerp werd gesproken. Met de Jongerentaskforce heb ik dit ook besproken. Zij gaven aan dat seksualiteit niet het eerste onderwerp is dat je met volwassenen wil bespreken. Ook niet als er nare dingen zijn gebeurd.

Het voorstel van de Jongerentaskforce om een leeftijdgenoot van buiten de organisatie als buddy te zoeken vind ik daarom de moeite waard om te onderzoeken. Zo wordt de drempel voor de jongeren verlaagd om het gesprek aan te gaan.’

Een andere aanbeveling gaat over de vertrouwensrelatie: minder wisselingen en voor iedereen een mentor met wie het klikt.

‘Volledig mee eens, maar ik zie dat juist dat onderdeel nu enorm onder druk komt te staan. De bezuinigingen die de sector treffen zorgen voor een grote discontinuïteit die lijnrecht tegenover die aanbeveling staat. Daar proberen we op verschillende manieren aandacht voor te vragen.

De vooruitgang die we binnen de jeugdzorg hebben geboekt en die ook blijkt uit het eindbericht van de Commissie-Rouvoet is kwetsbaar, want heel erg afhankelijk van personen. Elke keer investeren in deskundigheidsbevordering lukt nog wel, maar tegen de wisseling van gezichten kunnen we niet opboksen.

De noodzaak van bezuinigen en het reduceren van hele zware zorg op de groepen snappen we, maar de snelheid waarmee dit allemaal wordt doorgevoerd doet afbreuk aan de kwaliteit van de zorg. Ik roep de gemeenten op om in het belang van de jongeren dit proces te temporiseren.’

Kunnen jullie als sector zelf nog iets doen om die personeelsverschuivingen te voorkomen? U noemt ergens het terzijde schuiven van het afspiegelingsprincipe bij ontslag?

‘Dat lijkt niet haalbaar, maar we willen wel aandacht vragen voor het probleem. Die vertrouwensband is ontzettend belangrijk, niet alleen voor de jongeren, maar zeker ook voor medewerkers onderling, bij het bespreken van ingewikkelde zaken. Als je voortdurend van personeel moet wisselen, heeft dat onmiddellijk effect op de kinderen.

Ik ken een organisatie die met 400 formatieplaatsen moet inkrimpen. Het gevolg is dat 800 medewerkers van plek zijn gewisseld, omdat de wet verplicht tot afspiegelen en dat leidt tot herplaatsingen. Moet je je eens voorstellen wat dat betekent voor de jongeren.’

Wegen al die door de sector zo gewetensvol getroffen maatregelen nog wel op tegen het desastreuze effect van personeelswisselingen?

‘Het is een duivels dilemma in termen van investeringen. Maar het is cruciaal om altijd oog te houden voor de kwaliteit van zorg en het veiligheidsgevoel van jongeren, ook in onzekere tijden. Bij de transitie heeft staatssecretaris Van Rijn gezegd dat niemand zich zorgen zou hoeven te maken over de continuïteit van de zorg.

Maar er is nooit iets gezegd over de continuïteit van de hulpverleners die de zorg bieden. Ik sta achter de transitie van de zorg voor jeugd naar de gemeenten, maar laten we het verstandig doen. Laten we samen zorgen dat de medewerkers in de jeugdzorg de vertrouwenspersonen voor jongeren kunnen blijven.’

De Jongerentaskforce stelt voor om jongeren meer te betrekken bij het vinden van oplossingen.

‘Dat vind ik super leuk, daar kunnen we inderdaad nog meer mee doen. Bijvoorbeeld kringgesprekken aangaan met jongeren, ouders, maatschappelijke partijen. Jongeren vertellen vrijuit; het is onze verantwoordelijkheid om dat vervolgens te vertalen naar de uitvoerende praktijk van de zorg voor jeugd.’

Iets anders: waarom is het zo lastig om online pesten in de gaten te houden?

‘Overal bestaat de mogelijkheid vrij het net op te gaan. Online activiteiten verbieden in de jeugdzorg is dan ook geen optie. Het is aan ons om de jongeren ook op dit vlak goed te begeleiden en te ondersteunen. En natuurlijk om hen voor te lichten over wat zij op het net allemaal tegen kunnen komen.

Alles wat in het gewone leven gebeurt, kom je op internet in veelvoud tegen. Je wil dat geen kind zich onveilig voelt of gepest wordt. Daar moeten al onze inspanningen op zijn gericht. Dus: voer er gesprekken over en blijf erbij.’

Het Kwaliteitskader voorkomen seksueel misbruik beveelt gemeenten aan om preventiebeleid van organisaties te betrekken in de inkoopeis. Gebeurt dat al?

‘Nee. Ik denk wel dat gemeenten zich bewust zijn van het thema voorkomen seksueel misbruik, maar dat heeft zich nog niet vertaald in de inkoopeis. Het zou zéker een aanbeveling zijn. Ik breng het bij gemeenten altijd voor het voetlicht.

Want goede seksuele voorlichting en het voorkomen van seksueel misbruik vraagt om voortdurende investeringen in kennisontwikkeling en daar hangt een prijskaartje aan. Het is een vrije markt; er zijn ook organisaties die geen lid van Jeugdzorg Nederland zijn en zich niet aan het kwaliteitskader hebben gecommitteerd.’

‘Als je voortdurend van medewerkers moet wisselen, heeft dat onmiddellijk effect op jongeren’

‘Ieder kind dat zich onveilig voelt in de jeugdzorg is er één te veel’