Augeo magazine - Over veilig opgroeien

Augeo magazine is hét online tijdschrift over veilig opgroeien. Via opiniërende bijdragen, ervaringsverhalen, interviews en columns stimuleren we de discussie over en maatschappelijke betrokkenheid bij kindermishandeling. Uitgever: Augeo.

Augeo Actueel - Praten met kinderen

*

*

* Deze gegevens zijn verplicht. Je mailadres wordt niet getoond.

Reacties van andere lezers

Reageer op dit artikel

9 punten

Voorbeeld Tekst

Edith Geurts

... over grensoverschrijdend gedrag

Gedragsregels krijgen pas betekenis als jij je als beroepskracht er ook aan houdt. Dat betekent dat jij je precies zo gedraagt als de regels voorschrijven.

Roddel niet

Overschrijd dus geen grenzen van kinderen (en ook niet van collega’s of ouders), ga gepast gekleed naar je werk, wees een betrouwbaar persoon, in grote en kleine afspraken, maak geen ‘foute’ grapjes en roddel niet. Zo bevorder je een klimaat waarin een ieder zich veilig kan voelen.

Het ontbreekt het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK), de Raad voor de Kinderbescherming en de politie aan eigen expertise in de communicatie met gehandicapte kinderen. Vaak heeft het AMK geen budget voor het inhuren van expertise of moeten ouders dit zelf financieren. Zelfs als zij de mogelijke plegers zijn.

Politieopleiding
Deskundigen vinden het zorgelijk dat de politie in 2011 slechts bij uitzondering specialisten uit de zogeheten Landelijke Verhoorderspool inschakelden ter assistentie bij onderzoek naar mogelijk misbruik van een kind met beperkingen. De politieopleiding van studioverhoorders zou meer aandacht moeten besteden aan het horen van deze kinderen, zodat er op dit terrein meer expertise ontstaat. Ook is er onlangs een motie aangenomen in de Tweede Kamer waarin staat dat er verplichte expertise aanwezig moet zijn bij (politie)verhoor van verstandelijk gehandicapten. https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-24170-131.html

Verschillen per regio
Tijdens het onderzoek verschilt de wijze van communiceren met gehandicapte kinderen per regio. Dit betekent dat hun rechtspositie per regio een andere invulling kent. lLink naar artikel Aafka Scharloo ’Vergeten groep met onzichtbare slachtoffers’. TKM 4, dec 2009, pag 8-10]

Wees een rolmodel

In een organisatie heeft de directie de verantwoordelijkheid om randvoorwaarden voor een veilig klimaat te scheppen. Aan de sfeer en cultuur van een organisatie dragen alle medewerkers bij.

Kijk eens naar de Checklist sfeer / cultuur die NOV voor vrijwilligersorganisaties heeft opgesteld . Hoe zit het met deze punten in jouw organisatie?

Randvoorwaarden

Een gedragscode kan helpen duidelijkheid te geven over de randvoorwaarden van handelen. Hier vind je een voorbeeld van zo’n gedragscode. Welke regels gelden in jouw organisatie? En welke zou je eraan toe willen voegen?

Mocht er nog geen gedragscode zijn en jij vindt dat dit wel zou moeten, dan kun je dit in het team gespreken. Ofwel; ga met elkaar in gesprek welke uitgangspunt en regels jullie willen uitdragen als organisatie. Leg dit daarna duidelijk vast in een gezamenlijke code.

Houd er wel rekening mee dat een gedragscode pas echt werkt als de hele organisatie, inclusief de ouderraad/cliëntenraad, het onderschrijft. Wat jullie als organisatie voorschrijven over omgangsvormen en over (on)toelaatbaar gedrag moet daarna regelmatig onder de aandacht worden gebracht.

Gedragsregels

Binnen het team, bij de ouders, maar ook bij de kinderen. Maak met de kinderen duidelijke gedragsregels, die afgeleid zijn van de gedragscode en zorg dat de kinderen ze dagelijks kunnen zien én naleven. Heel simpel dus: uitprinten en opzichtig ophangen!

Stel gedragsregels op

Als jij vermoedt of signaleert dat een collega grensoverschrijdend gedrag vertoont, is het belangrijk dat je weet wat daar in jouw organisatie over is afgesproken. Naast een Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling zou elke organisatie een protocol grensoverschrijdend gedrag / ongewenste omgangsvormen moeten hebben.

Minder onzeker

Daarin kan vastgelegd worden wat er onder grensoverschrijdend gedrag wordt verstaan, wat je moet doen als je het signaleert of vermoedt en wat er vervolgens gebeurt. Het voordeel van een protocol is dat het je duidelijkheid geeft over de stappen die je moet zetten en dat je je minder onzeker hoeft te voelen over wat je kunt doen.

Maar bovenal helpt het om zo vroeg mogelijk en ook bij lichte vormen van grensoverschrijdend gedrag, in te grijpen. Vroegtijdig ingrijpen helpt groter leed te voorkomen.

Vertrouwenspersoon

Zoek het protocol grensoverschrijdend gedrag van jouw organisatie op en leg dat naast bijvoorbeeld het voorbeeldprotocol dat GGD Flevoland voor het basisonderwijs heeft opgesteld. Wat zijn de verschillen en overeenkomsten?

Zorg in ieder geval dat je weet welke afspraken in jouw organisatie zijn gemaakt in geval van grensoverschrijdend gedrag. Weet wat je moet doen en bij wie je je zorgen moet melden. Zorg ook dat je weet wie de vertrouwenspersoon is en dat ook de kinderen met wie je werkt dit weten!

Ook binnen organisaties voor gehandicaptenzorg krijgt het personeel te weinig nascholing over (herkenning van) seksueel grensoverschrijdend gedrag.
Deze onderwerpen zouden volgens tal van experts structureel en verplicht onderdeel moeten uitmaken van beroepsleidingen die professionals scholen in het werken met ouders en kinderen. Hoewel herhaald aandacht is gevraagd voor dit thema, onder meer door minster Rouvoet, zijn er nog steeds te veel beroepsopleidingen waar deze onderwerpen onvoldoende aandacht krijgen

Weinig nascholing
Ook binnen organisaties voor gehandicaptenzorg krijgt het personeel te weinig nascholing over (herkenning van) seksueel grensoverschrijdend gedrag. Volgens het onderzoeksrapport Beperkt weerbaar http://www.movisie.nl/smartsite.dws?id=138143 geeft de helft van de professionals aan dat dit in hun organisatie niet gebeurt. Een belangrijk deel van hen weet bovendien niet of die voorlichting er is geweest.

Lesmaterialen aanpassen
Heel wat medewerkers blijken onbekend met de gevolgen van seksueel geweld, aldus het onderzoek . Het ministerie van VWS heeft aangekondigd een bestaande toolkit met lesmaterialen hierop aan te passen en opnieuw onder de aandacht te brengen.

Ken het stappenplan van je eigen organisatie

De emoties kunnen erg hoog oplopen als ouders horen of denken dat iemand hun kind iets aandoet. Zeker als het iemand is aan wie zij de zorg voor hun kind hebben toevertrouwd.

Bekijk het filmpje hiernaast van een bezorgde moeder eens met de volgende vraag in gedachten: hoe zou jij reageren op zo’n moeder?

Waarheid achterhalen

Neem de zorgen van deze moeder altijd serieus. Ga er niet in mee, maar hoor wel aan wat ze te vertellen heeft. Stel verduidelijkende vragen, maar probeer niet de waarheid te achterhalen. Dat is niet jouw taak.

Laat weten welke stappen jij vervolgens gaat zetten om het kind veilig te laten zijn. Zo kun je vertellen dat je het kind niet meer alleen laat met de betreffende collega. En dat je naar je leidinggevende gaat die laat uitzoeken wat er precies aan de hand is en vervolgstappen zal nemen.

Neem hun zorgen serieus

Daarnaast kennen de ouders hun kind vaak het best. Reden te meer om hun zorgen serieus te nemen. Meestal hebben zij als geen ander door dat er iets aan de hand is met hun kind. Wat dat dan is, weet je natuurlijk niet, maar de zorgen van ouders is een belangrijk signaal.

Weet hoe je moet reageren op bezorgde ouders

De gevolgen van grensoverschrijdend gedrag voor kinderen kunnen heel groot zijn. Als hun grenzen worden overschreden in een situatie waarin zij zich veilig waanden, raakt hun basisvertrouwen geschonden. Kinderen kunnen daar op verschillende manieren mee tobben en daar uiting aan geven.

Zelf laten vertellen

Soms gedragen ze zich plotseling anders in aanwezigheid van een collega, trekken zich terug of reageren angstig. Het kan ook zijn dat een kind er zelf over vertelt. Laat het kind dan zelf zijn verhaal vertellen, stel geen sturende vragen en probeer niet naar de waarheid te zoeken.

Wees alert op gedragssignalen van kinderen

Om een veilig klimaat in de organisatie te creëren, is het belangrijk dat kinderen zich bewust zijn van hun eigen gevoel van veiligheid. Open en structureel met de kinderen te praten over gevoelens van (on)veiligheid binnen de instelling is een voorwaarde.

Veiligheidsthermometer

Dan gaat het om vragen als: wat betekenen veiligheid en onveiligheid voor hen? In welke situatie voelen ze zich veilig? En welke niet? Wat doen ze als ze zich onveilig voelen?

Een instrument dat je kan helpen om gevoelens van (on)veiligheid met kinderen te bespreken is de Veiligheidsthermometer. Aan de hand van lijstje met onderwerpen krijg je een beeld van de individuele veiligheidsbeleving van de kinderen. En een indruk van het gevoel van veiligheid van de groep als geheel.

Aanknopingspunten

Bovendien biedt de Veiligheidsthermometer goede aanknopingspunten om verder in gesprek te gaan met de kinderen. Zowel individueel als in een groep.

Weten hoe zo’n thermometer er uitziet? Download de Veiligheidsthermometer groep 2-4 en Veiligheidsthermometer groep 5-8 .

Meer informatie: www.eduniek.nl

De Kwaliteitswet Zorginstellingen bepaalt dat dit geldt voor elke vorm van misbruik tussen zorgverlener en patiënt of cliënt, maar ook tussen cliënten onderling en tussen een cliënt en een derde. Wat betekent dat instellingen ook misbruik van een gehandicapt kind door bijvoorbeeld familie, moeten melden. http://www.igz.nl/Images/2007-05-IGZ%20Circulaire%20%20Melden%20seksueel%20misbruik%20gehandicaptenzorg%20_verlengd%20tot%201-1-2013__tcm294-282858.pdf.

Verbeterprogramma
Ondanks deze meldplicht is niet bekend hoeveel meldingen van misbruiksituaties instellingen voor gehandicaptenzorg per jaar doen. Het meest recente cijfer is een aantal van 325 meldingen van seksueel misbruik in de periode 2006-eerste helft 2007. Dit cijfer staat in contrast met de hoge prevalentiecijfers uit het onderzoeksrapport ‘Beperkt Weerbaar’.
Er bestaan vele convenanten en handreikingen om de toepassing van meldprocedures in de gehandicaptenzorg te verbeteren. Onlangs kondigde de Vereniging Gehandicaptenzorg wederom een verbeterprogramma aan.

Kwaliteitseis
Ook is toegezegd dat de Inspectie voor de Gezondheidszorg het aantal meldingen van seksueel misbruik door instellingen gaat navragen. Het ontbreekt in de gehandicaptenzorg echter nog aan een vastgestelde kwaliteitseis om misbruik en mishandeling te voorkómen. De Inspectie voor de Gezondheidszorg houdt geen toezicht op het preventiebeleid kindermishandeling bij instellingen voor gehandicaptenzorg, zoals zij dat bijvoorbeeld wel doet bij huisartsenposten en ziekenhuizen.

Praat structureel met kinderen over veiligheid

In de media krijgen vooral de grove vormen van grensoverschrijdend gedrag aandacht. Robert M. en Benno L. pleegden beiden op grote schaal, en zeer ernstig, seksueel misbruik. Vaker is grensoverschrijdend gedrag subtieler.

Kleine overschrijdingen zijn onder andere: de arm om een kind slaan, 'foute' grapjes maken of een kind gekke namen geven. Het is belangrijk dat je juist die kleine overschrijdingen ook signaleert en bespreekt.

Ernstige vormen

Deze gedragingen kunnen namelijk leiden tot schadelijkere gedragingen; als er niets van gezegd en tegen gedaan wordt, ontstaat een klimaat waarin ze uit kunnen groeien tot ernstigere vormen van grensoverschrijdend gedrag.

Het is belangrijk dat je je collega op een respectvolle manier aanspreekt, concreet benoemt wat je hebt gezien en aangeeft wat je vervolgens gaat doen. Bijvoorbeeld als je je collega hebt horen schreeuwen tegen Maria, dan kun je zeggen: “Ik schrok ervan hoe jij tegen Maria schreeuwde. En Maria ook, zag ik. Ik vind dat onze leidinggevende dat moet weten. Ga jij dat zelf vertellen? Ik wil best met je mee. Anders doe ik het zelf.”

Leidinggevende

Als je twijfelt of je onzeker voelt om zelf je collega aan te spreken, schroom dan niet om de hulp in te schakelen van je leidinggevende. Het is belangrijk dat de betreffende collega erop aangesproken wordt.

De overheid denkt bij de aanpak van kindermishandeling te weinig aan gehandicapte kinderen. Zo kregen deze kinderen, met relatief de grootste kans op mishandeling, nauwelijks aandacht in het Actieplan Aanpak Kindermishandeling 2008-2011 van minister Rouvoet en het vervolg daarop: Kinderen veilig. Actieplan Aanpak Kindermishandeling 2012-2016 http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/richtlijnen/2011/11/28/actieplan-aanpak-kindermishandeling-2012-2016-kinderen-veilig.html van Staatssecretaris Veldhuijzen van Zanten en minister Opstelten.
Onlangs is aangekondigd dat de staatssecretaris halfjaarlijks zal rapporteren over de voortgang van enkele door haar op te starten inventarisaties en vervolgonderzoeken naar (preventie van) misbruik van gehandicapten. En dat er een specialist op het terrein van de gehandicapten en kindermishandeling komt in de Taskforce Kindermishandeling.

Bespreek kleine overschrijdingen direct

Als iemand een kind een klap geeft of uitscheldt, dan is overduidelijk dat diegene over de grens gaat. Helaas zal je vaker een 'niet-pluis'-gevoel hebben. Ofwel: er klopt iets niet aan de situatie of aan het gedrag van deze collega, maar je kunt er niet precies je vinger achter krijgen.

Vreemd gevoel

Dat was bijvoorbeeld het geval bij Robert M., die bloemetjes tekende op de buik van kinderen. Achteraf bleek dat meerdere collega's dat wel eens hadden gezien en er een vreemd gevoel bij hadden. Maar ze deden er niets mee.

Redenen om niets te doen met zo’n ‘niet-pluis gevoel’ zijn bijvoorbeeld: twijfel of je het wel goed ziet of voelt, angst om een collega ergens van te beschuldigen, niet weten wat je er dan mee moet of een collega niet aan te durven spreken op wat je ziet of merkt.

Signalen waar je aan kunt denken zijn:

- het kind is erg afhankelijk van een bepaalde beroepskracht

- het kind reageert bang of gespannen op de beroepskracht

- de beroepskracht probeert steeds alleen te zijn met het kind

- de beroepskracht doet erg zijn best om de aandacht van het kind te krijgen

en te houden

- er heerst een gespannen sfeer rondom de beroepskracht.

Het is belangrijk om je gevoel dat ‘ het niet klopt’ serieus te nemen. Je kunt aan dat gevoel geen conclusies verbinden, maar het maakt je wel alert op andere signalen. Breng de door jou waargenomen signalen in kaart en handel volgens het protocol van jouw organisatie.

Zie ook punt 7: Ken het stappenplan/protocol van je eigen organisatie.

Wees alert op het
‘niet-pluis’-gevoel en neem het serieus

Net als kindermishandeling in de huiselijke kring kan grensoverschrijdend gedrag door een beroepskracht psychisch, lichamelijk of seksueel zijn. Het gaat dan bijvoorbeeld om pesten, uitschelden, slaan of schoppen, seksuele toenaderingen of seksuele intimidatie.

Beleving kind

Als een kind het gedrag ongewenst, onprettig of bedreigend vindt, is het per definitie grensoverschrijdend. De beleving van het kind is dus een belangrijk kenmerk.

Lees hier meer over de verschillende vormen van grensoverschrijdend gedrag door een beroepskracht .