Augeo magazine - Over veilig opgroeien

ALS ER BETER GELUISTERD WORDT

AUGEO ACTUEEL - MELDCODE KINDERMISHANDELING: AANPASSEN? OF EEN ANDERE AANPAK?

OVERZICHT

REACTIES

TIPS BIJ KINDEREN EN HULPVERLENING

1. Praat ook met kind zelf

Het praten met kinderen is een moeizaam terrein voor Veilig Thuis. In 2004 is voor het eerst vastgelegd dat er tijdens Veilig Thuis-onderzoeken met kinderen vanaf 11 jaar gepraat moet worden, tenzij de jeugdgezondheidszorg of de school al met een kind in gesprek is, of als ouders zich er hevig tegen verzetten. Vanaf 2009 is deze leeftijd verlaagd naar 6 jaar en ouder. De richtlijn schrijft echter niet voor wat voor soort gesprek het moet zijn. Zo kunnen Veilig Thuis medewerkers met kinderen praten om informatie te krijgen over hun veiligheidsbeleving of om kinderen juist informatie te geven. Of er ook met kinderen gesproken wordt als Veilig Thuis na afsluiting van de casus via de rappelfunctie de veiligheid in gezinnen volgt, is onbekend. Froukje Snoeren beschreef in haar proefschrift dat in de praktijk met een aanzienlijk deel van de bij Veilig Thuis gemelde kinderen nog niet zelf gesproken wordt.

2. Maak een compleet beeld van de situatie

Te vaak concentreert de hulpverlening aan gezinnen waar mishandeling speelt zich zó op de problemen van ouders, dat de kinderen en hun veiligheid uit beeld verdwijnen. Dat was bijvoorbeeld weer een van de conclusies van het inspectierapport naar aanleiding van de dood van Sharleyne in 2015. Ondanks de betrokkenheid van meer dan 20 hulpverleners, was er slechts tweemaal alleen met Sharleyne gesproken, door een doktersassistente en een schoolmaatschappelijk werker. De inspectie concludeert: ‘Hulpverleners moeten een compleet beeld hebben van de situatie van het kind; het kind zien en spreken is daarvoor een voorwaarde.’

3. Luister naar de mening van het kind

Volgens het Kinderrechtenverdrag hebben kinderen recht op informatie en om gehoord te worden in zaken die voor hen van belang zijn. Artikel 9, scheiding kind en ouders: ‘In procedures over scheiding moet naar de mening van kinderen worden geluisterd.’ Artikel 12, recht op participatie: ‘Het kind heeft het recht om zijn of haar mening te geven over alle zaken die het kind aangaan.’ Dit geldt ook voor gerechtelijke en bestuurlijke procedures. Artikel 17, recht op informatie: ‘Het kind heeft recht op toegang tot informatie en materialen (...) die zijn of haar welzijn en gezondheid bevorderen.’

‘Ze hadden moeten kijken naar wat er écht aan de hand was’

Mariëlle (22) werd mishandeld door haar alcoholistische moeder met borderline en kreeg ten onrechte de diagnose autisme. Ze verbleef achtereenvolgens in een crisisopvang, verschillende jeugdzorginstellingen en na een poging tot ontvoering door haar moeder in een jeugdinrichting. Ondanks de gesignaleerde mishandeling liep de bezoekregeling aan haar moeder lang door. Uiteindelijk kreeg Mariëlle tijdelijk onderdak bij kennissen met een zorginstelling voor kinderen met psychische stoornissen.

‘Zij plaatsten een portakabin voor me in de tuin, zodat ik mijn eigen gang kon gaan. Ik heb daar veel fijne mensen leren kennen, ook onder mijn hulpverleners. Een van hen is nog steeds een belangrijke steunpilaar voor me, zij voelt bijna als familie.

Tegen hulpverleners wil ik zeggen: stel een vaste gezinsvoogd aan, zodat een kind met één gezicht te maken heeft. Wees je bewust van signalen van lichamelijke en psychische kindermishandeling. En leef je beter in het kind in. Er was bij mij veel eerder ingegrepen als ze hadden gekeken naar wat er echt aan de hand was: dat ik door een knettergekke moeder knettergek gedrag ging vertonen. Er had eerder gepraat moeten worden over wat ik meemaakte, hoe ik emotioneel uit balans was en blauwe plekken had.’

‘Ik had goede gesprekken met m'n schoolcoach’

Miranda (16) had autoritaire ouders die haar sloegen en veel weg waren toen ze klein was. Ze mocht met niemand spelen en voelde zich eenzaam. ‘Gelukkig had ik vrienden op de middelbare school die net als ik een ‘andere’ culturele achtergrond hebben. Het scheelde dat we samen veel over dit soort dingen praatten. We maakten er zelfs grapjes over, zo van: hoe ontwijk jij de klap met de bezem? In de vierde klas had ik met de schoolcoach gesprekken die me goed hielpen. Hij was tegelijkertijd ook decaan, waardoor een soepele omgang met toetsen te regelen was.’

‘Vroeger, toen ik zoveel alleen was, was ik altijd aan het dromen over het leven dat ik later wilde leiden. Dat was mijn vlucht uit de eenzaamheid. Nu is dansen mijn ontsnapping. Ik heb intussen geleerd om me in te houden als mijn moeder tegen me tekeergaat. Mijn coach zegt dan: ‘Wil je nou naar dansles of niet? Laat toch zitten, maak er geen gevecht van.’ Dat helpt.’

‘Hulpverleners geloven vooral de moeder’

Rena (22) bracht als oudste in een groot gezin haar broertjes en zusjes naar zolder als hun ouders weer eens ruzie hadden. Haar strenggelovige ouders hadden uiteindelijk een vechtscheiding.

‘Mijn moeder kan door haar wisselende emoties soms emotioneel onveilig zijn voor haar kinderen. Dan weet je niet wat je aan haar hebt. Er is één keer een melding bij Veilig Thuis gedaan, ik weet niet door wie. Zij hebben toen mijn moeder bezocht of gebeld, die zei dat er niks aan de hand was. Hulpverleners denken toch meestal dat de moeder de goedwillende partij is. Mijn moeder is heel geloofwaardig als ze haar verhaal vertelt. Hulpverleners, zoals mediators, advocaten en psychologen, gaan daar vaak in mee.’

‘Toen mijn moeder eens een heleboel pillen had geslikt, heeft mijn vader een melding gedaan. Hij zei: ‘Het gaat niet goed, en er wonen nog een dochter van 11 en een zoon van 13 thuis.’ Maar toen gebeurde hetzelfde. Er werd weer niet met mijn vader gepraat.

Elke keer zeggen hulpverleners: we kijken naar de toekomst, niet naar het verleden. Maar als je niks weet van mijn moeders borderline, kom je geen stap verder. Laatst zei ik tijdens een netwerkbijeenkomst voor alle betrokkenen bij de vechtscheiding: als de hulpverleners de vorige keer wél naar het verleden hadden gekeken, waren we nu veel verder geweest.’

‘Het gesprek met de voogden kwam te laat’

Rebecca (15), op haar derde in huis genomen door haar pleegouders, werd na tien jaar plotseling uit huis geplaatst.

‘Na de zoveelste ruzie met mijn pleegouders vroeg de gezinsvoogd me of ik dat weekend ergens anders wilde logeren. Dat vond ik best. Ik dacht dat het voor een weekendje zou zijn, maar intussen zijn we alweer twee jaar verder. De problemen zouden met de uithuisplaatsing van een weekend ook niet zijn opgelost. Ik kwam terecht op een groep bij een jeugdzorginstelling en dacht toen nog dat het weer goed zou komen. Als we meteen een gesprek hadden gehad met de voogd en gezinsvoogd erbij, had er nog iets gedaan kunnen worden. Nu vond dat gesprek pas na drie maanden plaats, toen het voor iedereen te laat was.’

‘Vroeger zeiden mijn ouders weleens: ‘Ga eens met iemand praten.’ Maar dat wilde ik niet. Misschien hadden ze me moeten dwingen. Of had ik al vroeger iets van hulp moeten krijgen. Door sommigen van de groepsleiding voelde ik me wel gesteund. Ik vind het heel mooi werk dat ze doen, daar heb ik respect voor.’

‘Ik heb veel dingen gezien die ik wil verbeteren’

De vader van Zarah (14) dreigde zijn gezin naar Afghanistan te ontvoeren en hun paspoorten te verscheuren. Zarah, haar broertje van zes, haar zus en haar moeder vluchtten ‘s avonds laat naar de vrouwenopvang. Ze kwamen terecht op de crisisafdeling, waar ze twee jaar woonden. Hun vader stuurde haar zus een doodsbedreiging.

‘Mijn moeder, zus en ik hebben last van depressies. Het slaan van mijn vader heeft sporen nagelaten: mijn broertje is soms agressief en ik merk dat ik zelf ook een kort lontje heb.

Ik heb veel dingen gezien die ik wil verbeteren. Zoals de psychologische hulp op de opvang, een beter contact van hulpverleners met kinderen en jongeren én meer cursussen voor jongeren. Zelf wilde ik destijds op de opvang heel graag mijn stem laten horen, maar niemand luisterde naar me. Dat ik daar nu iets aan probeer te doen, maakt deel uit van mijn verwerking.’

Van deze interviews is inmiddels het volledige interview met Zarah gepubliceerd.

Houd voor de resterende interviews Augeo Magazine in de gaten.

ACHTERGROND