Augeo magazine - Over veilig opgroeien

AUGEO MAGAZINE - HET ONLINE TIJDSCHRIFT OVER VEILIG OPGROEIEN

OVERZICHT

REACTIES

Maar ik denk dat we veel schade bij mishandelde kinderen niet zien, omdat we er simpelweg niet naar kijken. We kijken enkel naar het zichtbare topje van de ijsberg, kinderen en hun gedrag, en slaan het grootste deel van de ijsberg over. Die ligt nu eenmaal onder water. Zo bleek uit een onderzoek uit 2014 naar de effecten van de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling in de G4 (de vier grote steden Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht) dat zeker eenderde deel van de kinderen in een gewelddadig gezin een posttraumatische stressstoornis heeft, en nog eens 10 procent een sluimerende variant hiervan. Nog niet de helft van de getraumatiseerde kinderen bleek hiervoor hulp te hebben gehad. Want het waren de onderzoekers die als buitenstaander eenmalig naar trauma’s hadden gekeken, en niet de bij het gezin betrokken hulpverleners. Kortom, de meeste van deze posttraumatische stress is nooit herkend door hulpverleners, om de eenvoudige reden dat zij er niet naar hebben gevraagd. En dit is zomaar een voorbeeld van wat zich onder de oppervlakte bij een kind kan afspelen.

Glimp

Naar mijn smaak past het niet meer bij de huidige inzichten om af te wachten of een mishandeld kind zichtbare klachten ontwikkelt. We leren steeds meer over de neurobiologische schade en epigenetische verstoringen die zich afspelen in het lijf van een kind dat chronisch stress ervaart. Een groeiende ijsberg, waarvan het uitstekende topje slechts een glimp weergeeft. We zullen manieren moeten ontwikkelen om, zonder een kind ‘ziek’ te praten, beter te zien wat zich onder de oppervlakte ontwikkelt om later leed te voorkomen.

Een andere reden waarom we veel schade bij mishandelde kinderen niet zien, is dat we veel te kort naar ze kijken. Als een kind dat als achtjarige veel gezinsgeweld heeft meegemaakt en als veertienjarige overmatig gaat eten of drinken, leggen de nieuwe behandelaars dan nog een relatie met het door andere hulpverleners al afgesloten traumatische verleden? Soms wel, maar veel te vaak ook niet. De ACE-studie van Fellitti heeft overtuigend laten zien dat gezondheidsproblemen tot ver in de volwassenheid sterk samenhangen met het aantal negatieve ervaringen in de kindertijd. En dat de hoeveelheid zorg waarop volwassenen een beroep doen, drastisch afneemt als medici bij een eerste gesprek gezondheidsklachten bespreken in het perspectief van hun levensloop.

Maar om deze zorgpraktijk te veranderen, zal nog een flinke ijsbreker nodig zijn. Voor ons een reden om in dit Augeo Magazine speciale aandacht te schenken aan het ontwikkelingsperspectief, met aandacht voor alle signaleringsmomenten tot het achttiende levensjaar, maar ook voor latere gezondheidsklachten zoals eetstoornissen en voor methodieken zoals het levensboek.

Mariëlle Dekker

Directeur Augeo, hoofdredacteur Augeo Magazine

In de definitie van kindermishandeling zit spanning. We definiëren het gedrag van volwassenen als kindermishandeling wanneer er ‘ernstige schade wordt berokkend of dréigt te worden berokkend’ aan een kind. Er kan dus sprake zijn van kindermishandeling, zonder dat er schade is waargenomen. We verwachten dan dat iets schadelijk is voor een kind, zonder dat we die schade al zien.

Dat bleek volgens de Nationale Prevalentiestudie Mishandeling van Kinderen en Jeugdigen in 2005 best vaak het geval te zijn. Tot in wel de helft van de toen geschatte 107.000 gevallen van kindermishandeling per jaar was er voor de signaleerder nog geen directe schade bij het kind waarneembaar. Zo’n kind doet het bijvoorbeeld goed op school, terwijl ondertussen de politie regelmatig over de vloer moet komen om huiselijk geweld te sussen. Of terwijl ggz-hulpverleners ernstige zorgen hebben over de psychische gesteldheid van de alleenstaande moeder.

De onlangs door mishandeling overleden Sharleyne en Papillon zijn hier goede voorbeelden van. Zij lieten ondanks hun thuisperikelen zelf weinig probleemgedrag zien. Hulpverleners hebben dan ook nauwelijks met henzelf gesproken, laat staan dat deze twee kinderen zelf hulp hebben gekregen.

Blauwe plekken

In de dagelijkse signaleringspraktijk gaan we volgens mij nog te sterk af op eventuele signalen van schade bij kinderen. Bij blauwe plekken, plotseling bedplassen of probleemgedrag van kinderen durven we eerder het woord kindermishandeling in de mond te nemen, ook al vormen dit soort signalen vrijwel nooit een waterdicht ‘bewijs’. Als het (nog) goed lijkt te gaan met kinderen, lijkt hun beroerde thuissituatie langer getolereerd te worden.