Augeo magazine - Over veilig opgroeien

Iva Bicanic, Centrum Seksueel Geweld:

Snelle zorg na seksueel misbuik bij kinderen

AUTEUR: ANNETTE WIESMAN

‘Van alle trauma’s geeft een seksueel trauma de grootste kans om psychisch in de problemen te komen’, vertelt Iva Bicanic, psycholoog en onderzoeker bij het Landelijk Psychotraumacentrum Utrecht. ‘Dat heeft ermee te maken dat een verkrachting letterlijk heel dichtbij komt, gepaard kan gaan met doodsangst en niet makkelijk bespreekbaar is.’

Het snel inzetten van zorg na seksueel geweld is cruciaal. Niet alleen om zwangerschap te voorkomen en sporenonderzoek te doen, maar ook om te voorkomen dat het jonge slachtoffer een posttraumatische stressstoornis (PTSS) ontwikkelt. Andere veelvoorkomende klachten na seksueel geweld zijn angst en depressie. ‘Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat slachtoffers sneller herstellen en vaker aangifte doen als je de hulp integreert en er snel bij bent’, aldus Bicanic.

Centrum seksueel geweld

Helaas krijgen lang niet alle kinderen en jongeren die slachtoffer worden van seksueel misbruik de hulp die ze nodig hebben. Een overgrote meerderheid doet geen aangifte en praat er niet over. Gemiddeld roepen jongeren pas anderhalf jaar na een verkrachting hulp bij de verwerking ervan in.

Vaak weten zij niet waar ze met hun probleem terecht kunnen; de hulpverlening is versnipperd en de politie wordt als hoogdrempelig ervaren. Het Landelijk Psychotraumacentrum van UMC Utrecht heeft daarom een nieuwe aanpak geïnitieerd: het Centrum Seksueel Geweld (CSG). Hier werken medische, forensische en psychologische deskundigen onder een dak samen voor acute verkrachtingsslachtoffers. In Utrecht is het eerste centrum in 2012 gestart. In 2015 is er een landelijk dekkend netwerk.

Alleen gesprekken niet genoeg

In de hulpverlening schort het soms aan doortastendheid, heeft Bicanic gemerkt. ‘Professionals zijn regelmatig té voorzichtig in de behandeling van slachtoffers van seksueel misbruik. Zij denken dan dat kinderen en jongeren die gestrest zijn of zichzelf beschadigen, de confrontatie met hun herinneringen niet aankunnen. Hun veerkracht wordt onderschat. De jonge slachtoffers krijgen wel ondersteunende gesprekken, maar geen evidencebased traumabehandeling.’

Met enkel een paar gesprekken komen slachtoffers niet van hun problemen af, waarschuwt Bicanic. ‘Kinderen die toch al dagelijks gruwelijke beelden op hun netvlies hebben, kunnen er nog wel een traumabehandeling bij hebben. Daarmee ga je de problemen écht te lijf, waardoor die beelden op den duur geen paniekgevoel meer oproepen.’

Stop de cyclus

Naast de doorverwijzing door huisartsen is de traumazorg afhankelijk van signalering door jeugdzorg. Bicanic hoopt dat de hulpverleners van de wijkteams die de multiprobleemgezinnen thuis bezoeken, de weg naar de gespecialiseerde traumazorg weten te vinden. ‘Zij moeten deze problematiek wel herkennen en kunnen inschatten wat nodig is. Ik hoop dat ze beseffen dat onze hulp heel effectief en kortdurend kan worden ingevlogen. Als slachtoffers niet behandeld worden, is de kans namelijk groot dat zij opnieuw te maken krijgen met seksueel geweld. Die cyclus moet stoppen.’

Gemeenten zouden dat inzicht in hun beleid moeten verwerken, vindt Bicanic. Daarnaast zouden zij seksueel geweld in de meest brede zin op de agenda moeten zetten. ‘Met snelle en evidence based hulpverlening worden uiteindelijk ook maatschappelijke kosten uitgespaard, omdat kinderen en jongeren minder vaak naar de huisarts gaan met psychosomatische klachten en eerder terug kunnen naar school.’

Bronnen: Rutgers Nisso Groep, 2006 en 2009

Elk kind heeft recht op bescherming tegen seksuele uitbuiting en misbruik. Het is artikel 34 uit het Kinderrechtenverdrag. Hoe handhaaf je dit recht als gemeente? Psycholoog Iva Bicanic: ‘Zet seksueel misbruik op de agenda. Snelle interventie beperkt problemen en kosten.’

IVA BICANIC:

‘Gemiddeld roepen jongeren pas 1,5 jaar na een verkrachting hulp in’