Augeo magazine - Over veilig opgroeien

OVERZICHT

AUGEO MAGAZINE - TIJDSCHRIFT KINDERMISHANDELING EN HUISELIJK GEWELD

AUTEUR: MARTY PN VAN KERKHOF

Peter schrikt zich te pletter van wat hij op school hoort. ‘De vertrouwenspersoon zei dat mijn dochter symptomen had die wezen op mishandeling. Ze was in zichzelf gekeerd, teruggetrokken en opmerkelijk stil. Bovendien had ze gezegd dat ze niet meer naar huis durfde, omdat ze bang voor mij was.’ Peter is zich van geen kwaad bewust. ‘Ik was boos en had het gevoel dat ze een mes in mijn rug staken.’

Dat het gebruik van geweld in de opvoeding het kind ernstig kan schaden en dat zelfs een ‘pedagogische tik’ bij wet verboden is in Nederland, realiseert Peter zich niet. Een paar weken voor het gesprek op school was hij inderdaad nog fors tegen zijn dochter uitgevaren. Zij had in zijn ogen iets verkeerds gedaan, hij had tegen haar geschreeuwd, haar een draai om de oren gegeven en een trap ‘voor haar hol’ verkocht. 'Dat had mijn dochter tegen de vertrouwenspersoon gezegd.’

In gesprek

Peter beseft dat het zo niet verder kan. Onder druk van het AMK (vanaf januari verder als Veilig Thuis, red.) meldt hij zich bij De Waag, centrum voor ambulante forensische psychiatrie. Daar komt hij terecht bij systeemtherapeut Frans Thoonsen, die gespecialiseerd is in het vakgebied van huiselijk en relationeel geweld. Samen met de politie, het Openbaar Ministerie en de reclassering doen we er alles aan om dit soort geweld sneller aan te pakken en te voorkomen dat problemen in de huiselijke sfeer helemaal uit de hand lopen’, vertelt Thoonsen.

Hij herinnert zich nog goed dat Peter in het eerste gesprek deed alsof er niets aan de hand was. ‘Zoals veel mannen die hier komen had hij heel sterk de neiging om alles te bagatelliseren. Hij kon er niet over uit dat een tik of draai om de oren absoluut niet kan. Wat me ook opviel was dat hij nogal somber van aard is.’ Aan een depressie lijdt Peter niet, zo blijkt in een latere sessie. Wel is hij een binnenvetter die zich thuis met periodieke driftbuien afreageert.

Praten, praten, praten

De Waag hanteert het beleid om mannen als Peter allereerst een groepstraining te laten volgen. Alleen als ze wegens persoonlijkheidsstoornissen of een taalbarrière niet in een groep kunnen functioneren, wordt er gekozen voor een individuele aanpak. In de zogeheten veilig huis-groep praten zo’n negen - merendeels - mannen tien weken lang elke week over wat ze hun partner of kinderen hebben aangedaan.

Het zijn geen vaste groepen. Om de paar weken stromen nieuwe kandidaten in. ‘Bij elke nieuwkomer moeten de groepsleden zich aan elkaar voorstellen’, zegt Thoonsen. ‘En telkens moeten ze dan ook praten over wat ze gedaan hebben en waarom ze in deze groep zitten. Of ze willen of niet.’

De bedoeling van de training is dat de mannen hun geweldsimpulsen leren controleren en de verantwoordelijkheid nemen voor hun daden. ‘We stimuleren dat de groepsleden elkaar aanspreken op hun gedrag en dat ze onderling in discussie gaan over wat wel en niet toelaatbaar is in de relatie met partner en kinderen. Dat zijn soms felle debatten en dat is ook precies de bedoeling. Zo leren ze dat hun gewelddadige gedrag absoluut niet door de beugel kan.’

Te veel hooi

Zowel Peter als de systeemtherapeut noemen de groepstraining het sleutelmoment in Peters behandeling. ‘Na een paar sessies stopte hij met het bagatelliseren van zijn gedrag’, zegt Thoonsen. ‘Hij begon zich te realiseren dat hij zelf verantwoordelijk was voor zijn misdragingen tegen zijn dochter.’ Ook wordt hem langzamerhand duidelijk dat zijn driftbuien mede veroorzaakt worden doordat hij tegen zijn baas geen nee durft te zeggen en in zijn vrije tijd veel te veel hooi op zijn vork neemt. Door al die stress had met name zijn dochter het om de zoveel tijd zwaar te verduren.

Door de training ziet Peter in dat hij zijn spanning opkropt. Ook leert hij de signalen kennen die aangeven dat zijn emmertje dreigt over te lopen. ‘Uit de verhalen van de anderen maakte ik op dat ik niet de enige was die daarmee omhoog zat. En door wat zij vertelden, zag ik ook wat ik zelf allemaal verkeerd deed.’ Bovendien kwam hij erachter dat de zogenaamde pedagogisch tik helemaal niet zo onschuldig is. ‘Het schaadt een kind veel meer dan ik dacht. Hetzelfde geldt voor mijn verbale uitvallen. Het maakte mijn dochter heel bang, maar dat begreep ik toen pas.’ Dat veel van zijn groepsgenoten in scheiding liggen opent hem ook de ogen. ‘Dat wilde ik koste wat kost voorkomen. Mijn gezin is mij heel veel waard.’

Tot 10 tellen

Na het groepsprogramma oordeelt systeemtherapeut Thoonsen dat de behandeling van Peter nog niet klaar is. ‘Hij sloeg niet meer, maar de dreiging was er nog. Dat bevestigde ook zijn vrouw. Bovendien bleken de ouders problemen te hebben met de opvoeding.’ Thoonsen stelt partnertherapie voor en af en toe gesprekken met de kinderen. Maar om de veiligheid goed te regelen, wordt er eerst een veiligheidsplan opgesteld met afspraken voor als Peter over de schreef dreigt te gaan. Voelt hij een driftbui aankomen, dan moet hij voortaan een time out nemen en zich terugtrekken op zijn computerkamer. Peter: ‘Tot 10 tellen als het uit de hand dreigt te lopen helpt ook goed. En erover praten als ik de stress voel oplopen.’ Voor het geval hij zich niet aan de afspraken houdt, is het de taak van zijn vrouw om hem daar weer aan te herinneren.

In de fout

Tijdens de therapie gaat Peter toch nog een keer in de fout als zijn dochter haar ouders in een ruzie voor rotte vis uitmaakt. Hij kan zich niet beheersen en geeft haar een klap. ‘Terug bij af, ging het door me heen. Ik schaamde me dood en ging met lood in mijn schoenen naar onze volgende afspraak bij De Waag. Nou krijg ik op mijn kloten, dacht ik.’ Maar voor Thoonsen is de terugval niet echt een verrassing. ‘Ik bouw in dat dat kan gebeuren. Waar het om gaat, is hoe een cliënt ermee omgaat. Peter vertelde me dat het hem enorm speet, dat hij zijn dochter excuses had gemaakt en haar getroost had. Dat geeft aan dat geleerd heeft om zijn fout toe te geven en daar iets mee te doen. Hij heeft duidelijk vooruitgang geboekt.’

Zelfinzicht

Medio vorig jaar is de therapie na twee jaar - iets langer dan gebruikelijk - met wederzijdse instemming beëindigd. Peter kijkt er met grote tevredenheid op terug. ‘Ik ben niet zo’n prater, maar bij De Waag heb ik geleerd om te praten als er iets is. En om sorry te zeggen. Hoewel me dat nog altijd niet gemakkelijk afgaat.’ Thoonsen: ‘Peter heeft manieren geleerd om zich te beheersen, hij heeft inzicht in zichzelf gekregen, en zijn vrouw weet dat ze kan ingrijpen als dat nodig is.’

De melding bij het AMK, die Peter aanvankelijk ervaart als een klap in het gezicht, heeft voor hem en zijn gezin uiteindelijk goed uitgepakt. ‘Ik hoop dat anderen wat aan mijn verhaal hebben’, besluit Peter. ‘Dat ze beseffen dat je je bij kinderen in de hand moet houden en dat je nooit en te nimmer een kind mag slaan.’

* De naam Peter Jansen is gefingeerd.

INTERVIEW

Peter Jansen* wordt gebeld door de school van zijn oudste dochter. Er is iets met het meisje aan de hand. Of hij en zijn vrouw zo snel mogelijk kunnen komen. Op school treffen ze de vertrouwenspersoon en een medewerker van het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK). Het AMK heeft een melding van kindermishandeling ontvangen. Tegen Peter.