Augeo magazine - Over veilig opgroeien

OVERZICHT

AUGEO MAGAZINE - TIJDSCHRIFT KINDERMISHANDELING EN HUISELIJK GEWELD

ACHTERGROND

AUTEUR: SANDER PETERS

Vragenlijst Stevig Ouderschap: steun bij opvoeding nodig?

MEER RESPECT VOOR KERSVERSE OUDERS

De vragenlijsten van Stevig Ouderschap die verpleegkundigen van het consultatiebureau soms gebruiken bij huisbezoek, riepen nogal wat weerstand op bij ouders. Justine Pardoen van Ouders Online en Merian Bouwmeester van Stevig Ouderschap herschreven de vragen. ‘De lijst dient nu weer haar doel: positieve aandacht geven aan jonge ouders en - waar nodig - een extra steuntje in de rug.’

Stevig ouderschap is een programma van jeugdgezondheidszorg voor “verse” ouders die wat extra steun bij de opvoeding kunnen gebruiken. Het programma bestaat uit huisbezoeken door een verpleegkundige en een speciale training. Met een vragenlijst wordt vastgesteld of ouders in aanmerking komen voor Stevig Ouderschap.

Dorien (27) is vorige week bevallen van haar eerste kind. Zij en haar man Edwin (29) krijgen bezoek van de verpleegkundige van het consultatiebureau die hen de veertig vragen van de Stevig Ouderschap-lijst voorlegt.

Toonzetting

De vragenlijst die de verpleegkundige gebruikt, is in 2001 ontwikkeld, vertelt Merian Bouwmeester, initiatiefnemer van Stevig Ouderschap. ‘Het idee destijds was om in een zo vroeg mogelijk stadium gezinnen te vinden met een bovengemiddeld risico op opvoedproblemen. In mijn promotietraject heb ik deze vragen in samenwerking met de Jeugdgezondheidszorg (JGZ) opgesteld, op basis van de toen bekende risicofactoren.’

Dat was dertien jaar geleden. Vorig jaar is de lijst aan een gedaanteverandering onderworpen. ‘In de voorbije jaren zwol de kritiek op de vragenlijst aan’, blikt Bouwmeester terug. ‘Verpleegkundigen konden soms moeilijk uit de voeten met de nogal directe vragen. Maar met name onder ouders bleek er grote onvrede te bestaan over de toonzetting en de volgorde waarin de vragen werden gesteld.’

Met de deur in huis

De kritiek op de Stevig Ouderschap-vragen werd nog eens dunnetjes herhaald in het rapport Code oranje dat Ouders Online in 2011 publiceerde over de werkwijze van de JGZ. In de kern betrof de kritiek van Ouders Online de indruk dat de focus van de JGZ leek te verschuiven van meten, wegen en adviseren naar het opsporen van kindermishandeling.

‘De vragenlijsten, met die van Stevig Ouderschap als beste voorbeeld, werden meer en meer een instrument tot risicoanalyse’, herinnert Ouders Online-oprichter Justine Pardoen zich. ‘Veel ouders ergerden zich er groen en geel aan. Ik schrok me ook een hoedje toen ik ze zag. De vragen vielen met de deur in huis en boorden diep in het privéleven van de ouders. Waar bemoeien ze zich mee?, was een veelgehoorde klacht. Dat gevoel begreep ik volledig.’

Beroerde ingang

‘De vragenlijst fungeerde heel beroerd als ingang’, zegt ook Bouwmeester. ‘Zeker op dat moment, zo kort na de bevalling, als de moeder nog bol staat van de hormonen en beide ouders vermoeid maar vaak juist heel gelukkig zijn. Dan slaat de toon en formulering van de vragen in als een bom. Dat wist ik al langer, maar ik had geen oplossing.’

Die oplossing diende zich aan toen Pardoen aanbood tekstueel naar de vragen te kijken. Bouwmeester greep dat aanbod met beide handen aan. ‘Justine zei: “Ik kan de lijst herschrijven vanuit het perspectief van de ouders.” Begin 2013 zijn we begonnen, in oktober 2013 lag er een lijst waarmee de verpleegkundigen uit de voeten konden.’

Minder kramp

Het herschrijven van de Stevig Ouderschap-vragenlijst is niet zonder slag of stoot verlopen. Bouwmeester: ‘De wetenschappelijke lading van de vragen moest overeind blijven. Daar heb ik samen met het bestuur van de Vereniging Stevig Ouderschap veel aandacht aan besteed. We hebben intern best wat moeten uitvechten. Kernvraag was eigenlijk: hoe rekbaar zijn we?

Uiteindelijk zijn we er samen in geslaagd om de formulering zodanig aan te passen dat de inhoud overeind bleef, terwijl de indruk die de lijst op kersverse ouders maakt, veel positiever is.

Wordt de vragenlijst nu ook meer ingevuld? ‘Drie organisaties zien weinig verschil in respons, maar in een van de grootste organisaties is de respons met 13% gestegen. Begin volgend jaar hopen we met cijfers te komen over het aantal gezinnen dat in aanmerking komt én mee wil doen. De verpleegkundigen geven bovendien aan minder in een kramp te zitten bij het afnemen van de vragen.’

Positieve aandacht

Ook Pardoen is tevreden met het resultaat. ‘Daarin word ik gesteund door de reacties van ouders. Waar we op onze site ouders.nl voorheen elke week wel klachten kregen over de vragenlijst van Stevig Ouderschap, heb ik nu al een hele poos niets meer voorbij zien komen. Geen bericht is goed bericht, denk ik. In mijn optiek dient de lijst nu weer haar doel: positieve aandacht geven aan jonge ouders; advies, begeleiding en ondersteuning bieden. En waar dat nodig is, vormt de lijst een opstap naar extra steun vanuit de JGZ.’