Augeo magazine - Over veilig opgroeien

OVERZICHT

AUGEO MAGAZINE - TIJDSCHRIFT KINDERMISHANDELING EN HUISELIJK GEWELD

AUTEUR: DITTY EIMERS

Toen de moeder van Sammy (nu 30) overleed, begon zijn vader te drinken. Als Sammy, acht jaar oud, thuiskwam uit school, zat zijn vader al in het café. Als hij buiten speelde, riep zijn vader hem naar binnen, om eten te halen bij de snackbar. Of bier. De enkele keer dat Sammy vrienden meenam uit school, probeerde zijn beschonken vader grappig te doen. ‘Ik schaamde me kapot.’

Soms deed zijn vader gewoon de deur niet open als Sammy naar binnen wilde. Vaak hing hij de hele dag op straat. Nooit zei zijn vader dat hij trots op hem was. ‘Hij wist niets van mij, van mijn school of wat ook’, vertelt Sammy in ‘Het blijven toch je ouders’, een boek met ervaringsverhalen over kinderen van verslaafde ouders.

De vader van Kees (nu 45), de middelste uit een gezin van negen kinderen, leed aan schizofrenie. Hij was achterdochtig en kon plotseling een vreselijke driftbui krijgen. Als Kees naar zijn favoriete popliedjes op de radio luisterde. Of als zijn moeder een mooie jurk aan had. Dan dacht Kees’ vader dat ze dat deed om andere mannen te verleiden. Van die gedachte werd hij zo razend dat hij haar jurken verscheurde.

Op eieren lopen

Iedere dag was het afwachten in wat voor stemming hij thuis zou komen. ‘De sfeer was altijd gespannen’, vertelt Kees in het boek ‘Leven met een psychisch zieke ouder’. Toen Kees’ oudere broer een keer terugschold na een woede-uitbarsting, sloeg zijn vader hem in elkaar. Kees keek trillend van angst toe. ‘Het enige wat je kon doen is stil blijven zitten en hopen dat hij weer rustig werd.’

Wat doet het met een kind om altijd op eieren te moeten lopen en geen liefde en steun van je ouder te krijgen? ‘Het gevoel dat je ouders er onvoorwaardelijk voor je zijn, heb ik gemist’, vertelt Sammy. ‘Ik dacht dat mensen me alleen aardig vonden als ik iets voor ze deed.’ ‘Ik voelde me minderwaardig’, vertelt Kees. Zijn moeder was nerveus en werd volledig door de zorgen in beslag genomen. Niemand sloeg ooit een arm om hem heen, toonde interesse of vertelde dat hij een leuke jongen was. ‘Ik ging me afschermen en durfde me niet te uiten.’

Toch je vader

Hoe akelig het thuis ook was, Sammy bleef trouw aan zijn vader. ‘Dat gevoel van loyaliteit is haast niet te omschrijven. Ik hield het begrip “vader” in leven, al is mijn vader nooit een vader voor mij geweest.’ In feite waren de rollen omgedraaid: Sammy zorgde voor zijn vader. Hij deed de boodschappen, betaalde de rekeningen, nam later bijbaantjes om zijn vader financieel te ondersteunen. Gesprekken gingen altijd over zijn vader. Over zijn verslaving, zijn moeilijke jeugd. Sammy: ‘Ik was ouder en hulpverlener tegelijk.’

Wat vooral opvalt in de verhalen van Kees en Sammy is hoe eenzaam ze zich hebben gevoeld. ‘Waarom stop je niet met drinken voor mij? Ik ben toch je kind? ’ dacht Sammy vaak. ‘Als je pa al niet van je houdt, wie houdt er dan wel van je?’ ‘Ligt het misschien aan ons, dat papa zo vreemd doet?, vroeg Kees zich af. ‘Maken wij hem ziek omdat we ons niet goed gedragen?’

Niemand vroeg door

Waarom heeft niemand in die tijd met ons gepraat?, vragen beiden zich achteraf af. ‘Als kind komt het niet in je op om hulp te vragen’, zegt Kees. Het had veel gescheeld als iemand hem had verteld dat zijn vader een ernstige ziekte had. Dan had hij minder aan zichzelf getwijfeld en zich misschien ook minder alleen gevoeld.

‘Op school zag niemand wat aan mij, maar niemand vroeg ook door’, zegt Sammy. Op zijn 14e begon hij te drinken en te blowen. Later kwam er ook XTC bij. Uiteindelijk kwam hij via een vriend kwam bij een verslavingsinstelling terecht. Daar kon hij voor het eerst zijn verhaal kwijt. ‘Ze hebben me goed geholpen, ik kwam erachter dat die verslaving een uitvlucht was.’

Hulp

Toen Sammy twintig was, knapte er iets bij hem. Wie ben ik eigenlijk?, vroeg hij zich af. Wie ben ik al die tijd geweest? ‘Toen pas realiseerde ik me hoe kapot ik was van binnen. Ik kon het niet meer opbrengen om me verantwoordelijk voor mijn vader te voelen.’ ‘Rot maar op’, zei zijn vader toen Sammy vertelde dat hij het niet meer trok. Dat was het laatste contact dat hij met hem had.

Sammy zocht hulp. Dat je geen controle hebt over andere mensen, is een van de belangrijkste dingen die hij heeft geleerd. ‘De enige over wie je controle hebt ben jezelf.’ Zonder hulp had hij het niet gered, daar is hij van overtuigd. Nog steeds is hij continu op zoek naar erkenning. Omdat hij die als kind nooit heeft gehad, denkt hij. ‘Ook in mijn werk speelt dat. En als ik dan erkenning krijg, geloof ik het niet.’ Hij is leraar, heeft een lieve vriendin en wordt binnenkort vader. ‘Ik heb heel lang moeten overleven. Nu leef ik gewoon.’

Impact

Kees werkt als onderzoeksmedewerker. Hij is gescheiden en vader van een zoon. Zijn vader is tien jaar geleden overleden. Over zijn ziekte en de impact die dat heeft gehad op het ouderlijk gezin, wordt weinig gepraat. ‘Alsof iedereen het wil wegstoppen. Ik denk dat we veel dingen nog niet hebben verwerkt.’

Emoties uiten gaat Kees nog steeds moeilijk af. ‘Ik ben bang om dingen te zeggen en heb moeite met boos worden.’ Hij vindt zichzelf een gespannen mens. Net als zijn jongere broers en zussen, die nog in de peuter- en kleuterleeftijd waren toen zijn vader ziek werd.

Erkenning

Op zijn vijfentwintigste was hij een jaar in psychotherapie. Op een gegeven moment zocht hij opnieuw hulp omdat hij altijd te vroeg wakker werd. De psychiatrisch verpleegkundige vertelde dat zijn klachten het gevolg waren van de traumatische ervaringen uit zijn jeugd. ‘Zelf had ik er nooit bij stil gestaan dat mijn jeugd er iets te maken had. Het voelde als een soort erkenning.’

Praat erover

Kees vindt dat er betere hulp geboden moet worden aan gezinnen met psychische problemen. Wacht niet te lang. En betrek de volwassenen die met de kinderen uit die gezinnen in aanraking komen erbij, raadt hij aan. Leraren bijvoorbeeld. ‘Want veel kinderen lijden in stilte.’

Sammy geeft op zijn school voorlichting over alcohol aan leerlingen van de derde klas. ‘Ik wil dat ze zich realiseren dat elke alcoholist ooit is begonnen met één biertje.’ Denkt hij dat een leerling problemen heeft of dat er thuis iets speelt, dan neemt hij die apart. ‘Het is zo belangrijk om te weten dat je niet de enige bent en dat je hulp kunt krijgen. Had een leraar mij bij zich geroepen en gevraagd hoe het thuis ging, dan was ik het gesprek wel aangegaan.’

Meer lezen?

Lees meer over de ervaringenvan kinderen van verslaafde ouders op www.ervaringsverhalen.nl.

AAN TKM VERTELD

Toen de moeder van Sammy (nu 30) overleed, begon zijn vader te drinken. Als Sammy, acht jaar oud, thuiskwam uit school, zat zijn vader al in het café. Als hij buiten speelde, riep zijn vader hem naar binnen, om eten te halen bij de snackbar. Of bier. De enkele keer dat Sammy vrienden meenam uit school, probeerde zijn beschonken vader grappig te doen. ‘Ik schaamde me kapot.’