Augeo magazine - Over veilig opgroeien

1 oktober 2012

NODO-procedure ingevoerd

Als het overlijden van een minderjarige onverklaard en onverwacht is, moet er vanaf 1 oktober nader onderzoek plaatsvinden. Dit is de zogenoemde NODO-procedure (Nader Onderzoek Doodsoorzaak Minderjarigen). Per 1 januari 2010 moest bij elk overlijden van een minderjarige al een forensisch arts worden ingeschakeld.

NODO-arts

Een speciaal daarvoor opgeleide NODO-arts voert het onderzoek uit. De NODO-procedure bestaat uit het verzamelen van informatie (bijvoorbeeld bij de ouders of op de plek van overlijden), het verrichten van een schouw, afname van lichaamsmateriaal en indien nodig een obductie.

Openbaar Ministerie

Als er aanwijzingen zijn voor een niet-natuurlijk overlijden of er wordt getwijfeld aan de natuurlijke aard van het overlijden, stopt de NODO-procedure en wordt contact opgenomen met het Openbaar Ministerie. Dan volgt de standaardprocedure bij niet-natuurlijk overlijden en onderzoekt het OM bijvoorbeeld of er sprake is van een strafbaar feit.

Toedracht overlijden

De aanleiding voor het ontwikkelen van deze procedure was in eerste instantie dat er bij de afhandeling van onverklaard overlijden bij minderjarigen soms toch een verklaring van natuurlijk overlijden wordt gegeven. Door het invoeren van de NODO-procedure ontstaat inzicht in de toedracht van het overlijden van minderjarigen en kunnen toekomstige overlijdensgevallen mogelijk worden voorkomen.

1 september 2012

Spreekrecht voor slachtoffers verruimd

Ouders of voogden van minderjarige slachtoffers hebben per 1 september een eigen spreekrecht. Ook mogen wettelijke vertegenwoordigers van minderjarige slachtoffers jonger dan 12 jaar namens hun kinderen het spreekrecht uitoefenen.

Verstandelijke handicap

Tot 1 september 2012 mochten slachtoffers of nabestaanden het spreekrecht alleen zelf uitoefenen. Ouders mochten niet namens hun kinderen het woord voeren. Dit betekende dat de gevolgen van een misdrijf voor minderjarigen die niet in staat zijn om zelf het woord te voeren, zoals zeer jonge kinderen of een kind met een verstandelijke handicap die niet goed kan praten, nooit op een persoonlijke manier aan de rechtbank kenbaar konden worden gemaakt.

Positie slachtoffers

Hiermee was de positie van deze slachtoffers jonger dan twaalf jaar aanzienlijk zwakker dan die van minderjarige slachtoffers boven de 12 jaar die wel in staat zijn om het woord te voeren en volwassen slachtoffers. Ook werden ouders of voogden van minderjarige slachtoffers niet als slachtoffers aangemerkt.

Amsterdamse zedenzaak

Dit had tot gevolg dat in zaken met verstandelijk gehandicapte slachtoffers of met jonge slachtoffers, zoals in de Amsterdamse zedenzaak, de ouders wettelijk gezien niet zelf en ook niet namens hun kinderen het spreekrecht mochten uitoefenen. De rechter moest tot 1 september bij elke individuele zaak hier een beslissing over nemen. Daar is met deze wetswijziging een einde aan gekomen.

Verklaring afleggen

Bij een aantal misdrijven kunnen slachtoffers en nabestaanden het spreekrecht uitoefenen . Dit betekent dat zij tijdens de rechtszaak een verklaring mogen afleggen over de gevolgen die het misdrijf voor hen heeft.

8 oktober 2012

Presentatie rapport commissie-Samson ‘Omringd door zorg, toch niet veilig’

Het rapport van de commissie-Samson ‘ Omringd door zorg, toch niet veilig ’ liet sociaal Nederland op 8 oktober even op zijn grondvesten schudden. De conclusies waren schokkend.

Twee keer zoveel kans

Zo bleek onder andere dat kinderen die door de kinderrechter in een instelling zijn geplaatst twee keer zoveel kans lopen op seksueel misbruik dan kinderen die in een gezin wonen. En dat de helft van de plegers van dat misbruik leeftijdsgenoten van de slachtoffers zijn.

Investeren in aanpak misbruik

Voorzitter Samson zei tijdens de presentatie dat we niet meer om het seksueel misbruik in de jeugdzorg heen kunnen. Er moet volgens haar langdurig worden geïnvesteerd in de aanpak van misbruik in de jeugd- en pleegzorg.

Excuses Jeugdzorg Nederland

Jeugdzorg Nederland reageerde onmiddellijk en bood excuses aan de slachtoffers. Het kabinet volgde snel. Daarnaast werd er een landelijke Hulplijn seksueel misbruik ingesteld en is commissie Rouvoet inmiddels aan de slag hoe seksueel misbruik in jeugdzorginstellingen voorkomen kan worden.

Tekort geschoten

De commissie-Samson stelt dat de overheid, instellingen en pleegzorg tekort zijn geschoten. Eerst omdat men geen notie had van misbruik van de kinderen; later is er sprake van een gebrek aan professionaliteit en durf om zaken aan te pakken.

Onderwerp ontbreekt in opleidingen

Volgens de commissie ontbreekt het onderwerp seksuele ontwikkeling en afwijkend gedrag in de opleidingen en is er eenmaal aan het werk geen tijd voor dit thema ingeruimd. En daar moet verandering in komen, meent de commissie.

TKM is benieuwd welke conclusies worden overgenomen en waar de commissie-Rouvoet mee komt. We houden het in ieder geval scherp in de gaten.

Meer informatie over de commissie-Samson? Zie onze special commissie-Samson.

10 april 2012

Meldcode ook voor COA

Wet meldcode geldt ook voor medewerkers in asielzoekerscentra

De Wet meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling zou eerst níet, maar sinds 10 april 2012 toch wél gaan gelden voor medewerkers van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA). Dit is een belangrijk wapenfeit van de kinderrechtenlobby, met name omdat het al niet zo best gesteld is met de waarborging van de rechten van asielzoekerskinderen in Nederland.

Onzekerheid toekomst

Jaarlijks verblijven zo’n 6 á 8.000 kinderen en jongeren in asielzoekerscentra (azc’s) in ons land. Zij brengen soms een aanzienlijk deel van hun jeugd door in azc’s. Deze gezinnen hebben te maken met een grote mate van onzekerheid over hun toekomst.

Risicofactoren

Daarnaast spelen diverse risicofactoren een rol als gevolg van de leefomstandigheden in de azc’s zoals armoede, krappe behuizing met nauwelijks privacy, gedwongen werkloosheid, geen maatschappelijke integratie, weinig steun van een sociaal netwerk en veel noodgedwongen verhuizingen.

Vroegtijdig signaleren

Om ervoor te zorgen dat ook bij kinderen en gezinnen in azc’s vroegtijdig wordt gesignaleerd en ingegrepen bij vermoedens van kindermishandeling is een goede en eigenlijk ook logische stap geweest dat de Wet meldcode nu ook gaat gelden voor alle professionals die werkzaam zijn in azc’s.

7 februari 2012

Rapport Beperkt weerbaar in Tweede Kamer besproken

Staatssecretaris Veldhuijzen van Zanten-Hyllner van VWS biedt geeft haar reactie op het rapport Beperkt Weerbaar aan de Tweede Kamer.

Uit dat onderzoek is gebleken dat seksueel geweld bij mensen met een lichamelijke, zintuiglijke of verstandelijke beperking veel vaker voorkomt dan bij mensen zonder handicap. 61% van de vrouwen en 23% van de mannen heeft naar eigen zeggen ooit seksueel geweld heeft meegemaakt, variërend van op een kwetsende manier aangeraakt worden tot verkrachting.

De percentages die ouders of verwanten en professionals melden liggen aanzienlijk lager; zij zijn vaak niet op de hoogte van het misbruik. De plegers zijn meestal mannen, bekenden van het slachtoffer en in een beperkt aantal gevallen professionals in de zorg. De onderzoekers van ‘Beperkt Weerbaar’ pleiten voor goede voorlichting en weerbaarheidstrainingen voor mensen met een beperking, voor ouderondersteuning en voor deskundigheidsbevordering van professionals.

De Staatssecretaris doet een aantal toezeggingen om seksueel geweld tegen mensen met een beperking tegen te gaan.

Zij geeft daarbij aan dat het beleid onder een brede aanpak van geweld in afhankelijkheidsrelaties valt.

De hoofdlijnen van het beleid voor de komende maanden zijn:

1. stroomlijnen van kennis en instrumenten door bestaand materiaal over preventie, signaleren en herkennen, aanpak en nazorg van seksueel geweld te inventariseren en toegankelijk te maken

2. bevorderen van de weerbaarheid van cliënten en het bieden van handvatten voor het opvangen van signalen van mogelijk seksueel misbruik. In overleg met Platform VG (belangenvereniging van en voor mensen met een licht verstandelijke beperking) wordt bekeken of de brochure ‘Ouders en sociale veiligheid’ uit de toolkit ‘Werken aan sociale veiligheid’ aangepast kan worden voor specifieke doelgroepen binnen de achterban. De toolkit ‘Werken aan sociale veiligheid’ is in 2011 door Platform VG en Movisie ontwikkeld.

3. bevorderen deskundigheid professionals middels de toolkit ‘Werken aan sociale veiligheid’. De toezegging te bekijken of deze toolkit ook geschikt gemaakt kan worden voor gebruik binnen andere (jeugd/zorg) organisaties

4. invoeren meldcode en meldplicht. In het wetsvoorstel WCZ (Wet Cliëntenrechten zorg) is de meldplicht seksueel geweld opgenomen. Samen met de VGN (Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland) onderzoekt het ministerie hoe aan een goedwerkende en veilige meldcultuur binnen instellingen kan worden gewerkt

5. toezicht inspectie. Meldingen van grensoverschrijdend gedrag moeten intern bij zorginstellingen worden geregistreerd en vervolgens besproken met de IGZ (Inspectie voor de Gezondheidszorg) tijdens toezichtbezoeken

6. de IGZ heeft per 1 januari 2012 een landelijk meldpunt voor signalen van mogelijk geweld in de zorgrelatie. Mensen kunnen bij dit meldpunt rechtstreeks terecht met hun zorgen over tekortkomingen in de zorg

7. opsporing krijgt aandacht vanuit het ministerie van Veiligheid en Justitie. Maatregelen daarover zijn opgenomen in het Actieplan aanpak kindermishandeling ‘Kinderen Veilig’

8. de Staatssecretaris zegt toe de noodzakelijke verbindingen te maken met acties die voortvloeien uit de rapporten van de Commissie Deetman en de Commissie Samson en geeft daarmee aan een integrale aanpak na te streven

Op 15 maart 2012 vindt het algemeen overleg over het rapport plaats. Het verslag van dat overleg, met de teksten van alle sprekers vind je hier .

‘Meten is weten’. Dat riep een oom van mij vroeger als hij enthousiast de temperatuur op de thermometer zag stijgen, terwijl hij de open haard opstookte. ‘Meten is zweten’, riepen wij dan terug.

Daaraan moest ik terugdenken toen ik het jaaroverzicht las dat de redactie van Tijdschrift Kindermishandeling (TKM) heeft samengesteld. Want zijn we in 2012 nu wel of niet opgeschoten met de aanpak van kindermishandeling?

‘Moeilijk te meten’ is het standaardantwoord op zo’n vraag. De prevalentiecijfers laten zien dat het aantal mishandelde kinderen steeg van 107.000 naar 118.000. Ook het aantal AMK-meldingen is weer toegenomen. Op het eerste gezicht lijkt de aanpak van kindermishandeling in 2012 dus nog niet geslaagd.

Excuustruus

Maar als we bedenken dat deze stijging ook kan betekenen dat we verborgen gevallen van kindermishandeling beter waarnemen, zijn die cijfers plotsklaps een goede zaak. Pfff. Zweten dus dat meten!

Het argument dat je het effect van de aanpak van kindermishandeling niet goed kunt meten, wordt naar mijn smaak te vaak gebruikt als een excuustruus. Om dan maar niet te meten. Of om dan maar geen doelen meer te stellen waarin staat dat we kindermishandeling nu écht gaan stoppen. Als ik naar de huidige projectplannen of actieplannen kijk, mis ik toch dat ene overstijgende doel: wat willen we nu, bijvoorbeeld in 2020, concreet bereikt hebben met onze aanpak van kindermishandeling?

AMK

Willen we in 2020 alle mishandelde kinderen in beeld hebben? Dan is het bijvoorbeeld nodig dat 1% van de Nederlanders in 2020 advies vraagt aan het AMK hoe ze kunnen omgaan met hun zorgen over een kind in de buurt.

Dit is zeker niet onhaalbaar als je bedenkt dat ruim 4% van de Nederlanders rondloopt met een vermoeden van kindermishandeling. Met zo’n concreet einddoel in het achterhoofd, is het makkelijker beoordelen of een dure publiekscampagne zinvol is.

Sterfgevallen

Ander voorbeeld. We kunnen ook streven naar een halvering van het aantal sterfgevallen door kindermishandeling in 2020. Om dit te bereiken moeten alle ouders, vlak na de geboorte van hun kind, voorlichting krijgen over het (huil)gedrag van hun baby en het shaken baby syndroom.

Buitenlandse studies laten zien dat deze maatregel 50% minder hersenletsels en sterfgevallen oplevert. Kortom: in beleidstaal is er dan een doel (minder sterfte), met een target (50% afname) en zijn er bijpassende indicatoren (aantallen shaken baby’s in ziekenhuizen).

Millenniumdoelen

En zo zijn er nog wel meer doelen op te stellen. Maar in onze huidige aanpak lijken het invoeren van een procedure of het ontwikkelen van een voorlichtingsproduct, vaak een doel op zich te zijn.

Wat mij betreft trekken we de stoute schoenen aan en gaan we ervoor dat in 2020 het geweld tegen kinderen is gehalveerd. Per slot van rekening durfde de wereld het ook aan millenniumdoelen te stellen, waarin een halvering van het percentage extreem armen wordt nagestreefd.

Routekaart

Een pasklare routekaart naar dit doel heb ik niet op zak. Maar mijn gevoel voor logica zegt dat er in elk geval meer aandacht moet zijn voor de kinderen die extra vaak slachtoffer zijn: de 0- tot 4-jarigen, de kinderen met een handicap (twee maal zo hoog risico) en kinderen in tehuizen (3 maal zo hoog risico).

Willen we daadwerkelijk het aantal slachtoffers halveren, dan zullen we ook, veel meer dan nu het geval is, moeten inzetten op de vormen van kindermishandeling die het meest voorkomen: verwaarlozing en (het getuige zijn van) huiselijk geweld. Bijna 70% van de mishandelde kinderen is hier slachtoffer van.

Als ik met die blik naar het jaaroverzicht van 2012 kijk, zie ik dat relatief veel beleidsaandacht is uitgegaan naar seksueel misbruik. Ook komen sommige resultaten, zoals inspraakrecht of een NODO-procedure, terecht bij een kleine groep kinderen. Terwijl het leed dan al geschied is; namelijk in een rechtszitting of als het kind is overleden.

De beste stuurlui staan natuurlijk aan wal. Met het schrijven van dit soort alinea’s moet ik ook in de eigen spiegel kijken. Dan vraag ik mij af met welk doel wij ook al weer het Tijdschrift Kindermishandeling uitgeven en wat de meetbare resultaten zijn.

Als Tijdschrift Kindermishandeling willen ook wij bijdragen aan het tegengaan van kindermishandeling. En wel door jullie, professionals die met ouders en kinderen werken, bruikbare informatie over dit onderwerp te verschaffen.

Na 7 edities hebben meer dan 25.000 mensen zo’n 200.000 pagina’s in TKM gelezen en registreren zich wekelijks veel nieuwe abonnees. Dat was nog eens leuk meten!

Maar ondersteunt Tijdschrift Kindermishandeling je ook daadwerkelijk in de aanpak van kindermishandeling en huiselijk geweld? Of kan TKM nog meer voor je betekenen?

Dat willen we graag weten, dus staat een lezersenquête hoog op mijn prioriteitenlijstje voor 2013. Meten is zweten. Ook voor de redactie!