Augeo magazine - Over veilig opgroeien

Kim (15) wordt meerdere malen onzedelijk betast en verkracht door haar volwassen hockeytrainer (32). Na een half jaar durft ze het haar moeder te vertellen. Ze doen aangifte bij de politie en de strafrechtelijke procedure wordt gestart. Welke rechten hebben minderjarige slachtoffers zoals Kim? En hoe draagt de ophanden zijnde nieuwe wet bij aan de bescherming van kinderrechten?

AUGEO MAGAZINE - HET ONLINE TIJDSCHRIFT OVER VEILIG OPGROEIEN

OVERZICHT

REACTIES

1. WANNEER IS EEN KIND SLACHTOFFER?

Wie nadeel heeft ondervonden van een strafbaar feit en hiervan aangifte of melding doet, wordt juridisch beschouwd als slachtoffer met slachtofferrechten. Uit onderzoek van Defence for Children blijkt dat er grote verschillen zijn tussen de benadering van slachtoffers onder de twaalf en slachtoffers tussen de twaalf en achttien jaar. Jongeren worden vaak net zo behandeld als volwassenen, waardoor zij niet goed worden beschermd. Kinderen onder de twaalf genieten een betere bescherming, doordat zij bijvoorbeeld op een aangepaste wijze worden verhoord.

Op 12 april 2016 werd een nieuwe wet ter bescherming van slachtoffers in strafzaken aangenomen door de Tweede Kamer. Het wetsvoorstel ligt nu bij de Eerste Kamer. In dit voorstel worden minderjarige slachtoffers aangemerkt als ‘een bijzonder kwetsbare groep die extra bescherming nodig heeft’. Het gaat hierbij om de bejegening en begeleiding van minderjarige slachtoffers en de informatie die zij krijgen.

Wat betekent dit voor Kim?

Seksuele handelingen van een volwassene met een kind zijn strafbaar. Kim is juridisch gezien slachtoffer en kan aanspraak maken op haar slachtofferrechten.

2. RECHTEN TIJDENS EN RONDOM HET POLITIEVERHOOR

Het horen van slachtoffers is heel belangrijk om bewijs op te bouwen. Minderjarigen onder de twaalf jaar moeten altijd worden verhoord in een speciale, kindvriendelijke verhoorstudio, waar kinderen zich op hun gemak voelen. Dit verhoor moet worden afgenomen door speciaal daarvoor opgeleide politierechercheurs. Kinderen moeten hierop zorgvuldig worden voorbereid.

Slechts bij uitzondering krijgen minderjarigen boven de twaalf jaar dezelfde behandeling. Net als volwassenen spreken zij na de melding met de politie, worden zij meestal in een reguliere verhoorkamer verhoord en kunnen zij bij de rechter-commissaris en de rechter opnieuw worden verhoord, in aanwezigheid van de verdediging. Bij de verhoren mag de advocaat van het slachtoffer aanwezig zijn als toehoorder en om morele steun te bieden. Hij mag formeel niet ingrijpen.

Op 13 april 2016 heeft de Tweede Kamer een motie aangenomen waardoor álle minderjarige slachtoffers van seksueel misbruik voortaan mogen worden verhoord in een verhoorstudio. Dus ook jongeren tussen de twaalf en achttien jaar. Reden hiervoor is dat men ervan uitgaat dat álle minderjarige slachtoffers van seksueel misbruik in een kwetsbare positie verkeren en recht hebben op een kindvriendelijke verhoorstudio en een specialistische wijze van verhoren.

Wat betekent dit voor Kim?

Zij zal in principe nog niet verhoord worden in een speciale studio, want het duurt nog enige tijd voordat de motie van maart in praktijk wordt gebracht. Kims advocaat kan deze motie wel gebruiken om de politie ervan te overtuigen dat zij toch in een kindvriendelijke verhoorstudio moet worden verhoord, door een speciaal daarvoor opgeleide rechercheur.

3. SPREEKRECHT

Slachtoffers van een misdrijf kunnen in sommige gevallen tijdens de rechtszaak een verklaring afleggen. Dit heet spreekrecht. Spreekrecht is toegestaan als het gaat om een misdrijf waarvoor de verdachte een gevangenisstraf kan krijgen van acht jaar of meer, en bij een aantal andere misdrijven waarop minder dan acht jaar gevangenisstraf staat, zoals ernstige mishandeling en bedreiging. Het Openbaar Ministerie informeert het slachtoffer hierover.

Ook minderjarige slachtoffers kunnen gebruikmaken van spreekrecht. Bij kinderen onder de twaalf jaar beoordelen de ouders of voogd en de rechter of het kind in staat is om te spreken. Als een kind te jong is, mogen de ouders of de voogd namens het kind spreken of een brief schrijven.

Slachtoffers die niet willen spreken of slachtoffer zijn van een delict waarbij geen recht op spreekrecht bestaat, kunnen een schriftelijke slachtofferverklaring opstellen. Deze komt dan in het dossier, zodat de rechters over de gevolgen van het misdrijf voor het slachtoffer worden geïnformeerd. Kinderen kunnen ook iemand machtigen om namens hen te spreken. Bijvoorbeeld een ouder, advocaat of een medewerker van Slachtofferhulp.

Sinds 1 juli 2016 is het spreekrecht onbeperkt. Dit betekent dat slachtoffers zich niet alleen mogen uitlaten over wat het misdrijf voor hen persoonlijk betekent, maar ook een oordeel mogen geven over de schuld van de verdachte en wat de straf zou moeten worden.

Wat betekent dit voor Kim?

Wat Kim is aangedaan, is zo ernstig, dat Kim gebruik mag maken van haar spreekrecht. Omdat zij niet in bijzijn van de dader durft te spreken, leest haar vader in de rechtszaal een door Kim geschreven verklaring voor. Voor Kim is dit heel belangrijk. Zo kan zij uiting geven aan haar gevoel.

4. RECHT OP PRIVACY

Het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer is een fundamenteel recht van de mens. Voor kinderen worden hieraan strengere eisen gesteld. De overheid is verplicht om maatregelen te treffen om de privacy, identiteit en beeltenis van minderjarigen te beschermen. Ook moet publieke verspreiding van alle informatie die tot identificatie kan leiden worden voorkomen. Als een minderjarig slachtoffer aanwezig is bij de zitting van de rechtbank, kan een rechter ervoor kiezen om de zitting (deels) achter gesloten deuren te laten plaatsvinden.

Wat betekent dit voor Kim?

De hockeytrainer heeft Kim meerdere malen bedreigd om haar ouders iets aan te doen als zij zou praten over wat er is gebeurd. Omdat Kim bang is voor represailles, kan zij gebruik maken van haar recht om ‘domicilie te kiezen’. Hierdoor kan de hockeytrainer niet via de aangifte achterhalen waar ze woont. Mogelijk weet hij via de ledenadministratie van de hockeyclub al waar Kim woont. Daar is helaas niets meer te doen. Kim realiseert zich dat, maar het geeft haar een veilig gevoel dat haar adresgegevens niet ook nog eens in de aangifte staan.

5. RECHTEN IN EN RONDOM DE RECHTSZAAL

De Modelregeling inzake passende verblijfsomgeving slachtoffers van de Raad voor de Rechtspraak geeft belangrijke handvatten om slachtoffers te begeleiden binnen de rechtbank. Zo dienen minderjarige slachtoffers in de rechtszaal op een kindvriendelijke en beschermende manier bejegend te worden. Dit betekent onder meer dat een kind de zitting in een afgescheiden ruimte moet kunnen afwachten en dat ongewenst contact met de verdachte moet worden voorkomen.

Wat betekent dit voor Kim?

Als Kim in de rechtszaal geen oogcontact wil met de dader, bespreekt haar advocaat dit vooraf met de rechter. Wordt er gehoor gegeven aan haar wens, dan krijgt ze een plek in de rechtszaal waar de hockeytrainer haar niet kan zien.

6. RECHT OP GOEDE BEGELEIDING

Minderjarige slachtoffers hebben recht op toegang tot de best mogelijke ondersteuning, hulp en bescherming. Politierechercheurs zijn gericht op het vergaren van bewijs. Zij dienen dan ook te beschikken over gespecialiseerde kennis over de wijze waarop ze een volledige en accurate verklaring van een kind kunnen krijgen, zonder het kind onnodig te belasten. Daarnaast is het belangrijk dat zij goed bekend zijn met de behoeften van slachtoffers en het aanbod aan hulpverlening, en daar naar doorverwijzen. Positief is dat er op steeds meer plaatsen multidisciplinair wordt gewerkt, waarbij politie, psychologen, maatschappelijk werkers en artsen samenwerken. Door de nauwe samenwerking tussen de verschillende beroepsgroepen worden slachtoffers minder belast, zodat ze zich zo goed mogelijk verder kunnen ontwikkelen.

Wat betekent dit voor Kim?

Kim wordt na de aangifte doorverwezen naar een Centrum Seksueel Geweld (CSG), of doet aangifte nadat ze bij een CSG heeft aangeklopt. Een team van artsen, verpleegkundigen, politie, psychologen, maatschappelijk werkers en seksuologen biedt steun en ziet erop toe dat Kim haar verhaal niet vaker hoeft te vertellen dan nodig is. Kim bezoekt elke twee weken een psycholoog van het centrum, die gespecialiseerd is in traumaverwerking.

JURIDISCH

1. WANNEER IS EEN KIND SLACHTOFFER?

2. RECHTEN TIJDENS EN RONDOM HET POLITIEVERHOOR

3. SPREEKRECHT

4. RECHT OP PRIVACY

5. RECHTEN IN EN RONDOM DE RECHTSZAAL

6. RECHT OP GOEDE BEGELEIDING