Augeo magazine - Over veilig opgroeien

FOTO: SHUTTERSTOCK. HET MEISJE OP DE FOTO IS EEN MODEL.

POLITIE AAN DE DEUR

Cruciale momenten

Mei en juni 2012: Politie doet twee zorgmeldingen bij het Steunpunt Huiselijk Geweld. Omdat ouders meewerken met de ingezette hulpverlening begint het Advies en Meldpunt Kindermishandeling (AMK, inmiddels opgegaan in Veilig Thuis) geen onderzoek.

Oktober 2012: Wijkagent bezoekt moeder na meldingen van vader bij Stichting Welzijnswerk Hoogeveen en AMK. Die gaan over de woonsituatie van Sharleyne bij moeder en een toename van gedrags- en zindelijkheidsproblemen.

Maart 2013: Politie doet een zorgmelding bij het Steunpunt Huiselijk Geweld, naar aanleiding van geweld tussen moeder en haar nieuwe partner. Sharleyne was getuige van dit geweld.

Maart 2013: Politie dringt er bij moeder op aan zich aan te melden bij de verslavingszorg. Dit doet zij in mei 2013.

Maart 2015: In het kader van de gemaakte afspraken tussen moeder en het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) controleert de politie op een avond bij moeder thuis. Er zijn geen bijzonderheden. Sharleyne slaapt en de politie gaat niet naar haar toe.

April 2015: Politie bezoekt moeder opnieuw ter controle.

Lia Knoet, voormalig politiecommissaris en portefeuillehouder huiselijk geweld bij Politie Haaglanden:

‘De zaak Sharleyne is schokkend, maar helaas zijn er meer van zulke zaken geweest. Zoals Savanna, het Maasmeisje, en het meisje van Nulde. Deze overleden kinderen kwamen in het nieuws, maar veel kinderen halen het nieuws niet. Jaarlijks zijn er ruim 100.000 gevallen van kindermishandeling. Dat is het aantal inwoners van een middelgrote stad!

Vaak aarzelen hulpverleners bij huiselijk geweld om de politie in te schakelen. Ik begrijp dat, want hulpverlening en politie zijn twee heel verschillende culturen. Maar ook de politie wil geweld stoppen en de slachtoffers en plegers helpen. Ons doel is niet om zoveel mogelijk plegers achter slot en grendel te krijgen en wij gedragen ons niet als een olifant in een porseleinkast, zoals vaak wordt gedacht. Met straf als stok achter de deur kan de politie een pleger het hulpverleningscircuit in helpen.’

Mooier beeld

‘Problemen signaleren als politie klinkt gemakkelijker dan het is. De moeder van Sharleyne heeft vast enorm haar best gedaan om een mooier beeld te schetsen van de werkelijkheid. Het is moeilijk om daar doorheen te prikken. Je kun niet in haar hoofd kijken om te zien wat ze van plan is. Ik adviseer politiemensen bij vermoedens van mishandeling een huis te bekijken als een plaats delict, want dan kijk je met andere ogen. Dan zie je dat er dingen kapot zijn of dat een kind er verwaarloosd uitziet. Dat zijn signalen. Het lastige is dat de politie feitelijk bewijs nodig heeft om op te treden. En één getuige is geen getuige. Als alleen een buurvrouw haar verhaal vertelt, heb je daar weinig aan.’

Alert

‘Als een jong kind op straat loopt omdat een moeder maar niet thuiskomt, zoals met Sharleyne gebeurde, mag de politie het meenemen en onderzoeken wat er aan de hand is. Als je mishandeling of misbruik vermoedt, zou een kind moeten worden onderzocht door een forensisch arts die tekenen van mishandeling kan signaleren. Ouders moeten hiervoor toestemming geven, maar als zij weigeren, kan aan de rechter een voorlopige ondertoezichtstelling worden gevraagd. De gezinsvoogd kan dan toestemming geven voor onderzoek.

Mijn advies is: Blijf alert. Altijd. En werk samen als instanties. Communiceer met elkaar en houd elkaar op de hoogte. Als je gebruikmaakt van elkaars deskundigheid, kun je sneller en beter ingrijpen.’

FUNCTIONEREN OP SCHOOL

Cruciale momenten

Oktober 2014: Sharleyne’s leerkacht vult vragenlijsten in over emotionele problemen, gedragsproblemen, tekort aan aandacht, hyperactiviteit, problemen met leeftijdsgenoten en sociaal gedrag. Hieruit komen bij Sharleyne geen bijzonderheden naar voren. Ze ontwikkelt zich goed.

April 2015: Hulpverleners doen navraag bij school. De zindelijkheidsproblematiek van Sharleyne valt de leerkracht wel op, maar sociaal en didactisch gaat het goed.

Mei 2015: De leerkracht hoort van oma dat moeder een nacht van huis is geweest. Diezelfde dag hoort de leerkracht dat moeder weer terecht is en dat ze naar de huisarts zal gaan om hulp te zoeken.

Niko Persoon, lid van de Taskforce kindermishandeling en seksueel misbruik en bestuursvoorzitter van stichting Zaan Primair (openbaar primair onderwijs in de gemeente Zaanstad):

‘Wat er met Sharleyne is gebeurd, maakt me verdrietig. Het is het zoveelste verhaal. Aan een kind moet altijd worden gevraagd of het behoefte heeft aan hulp. Maar dan nog is het de vraag of hij eerlijk antwoord geeft. De leerkrachten van Sharleyne hebben nauwelijks aan de bel getrokken. Misschien deed Sharleyne wat veel mishandelde en verwaarloosde kinderen doen: verzwijgen wat er thuis gebeurt uit loyaliteit naar de ouders, of omdat de mishandeling zo gewoon is geworden dat het bij het leven is gaan horen.

Als leerkracht zie je kinderen elke dag. Leerkrachten kunnen gerust op hun onderbuikgevoel afgaan, want als goede pedagoog voel je wanneer het niet pluis is. Niet alleen als je blauwe plekken ziet, maar ook door slechte leerprestaties of afwijkend gedrag. Daar moet je wat mee.’

Goed contact

‘Een eerste stap is met de ouders praten. Belangrijk is om neutraal te blijven door bijvoorbeeld te zeggen dat je je zorgen maakt en te vragen of de ouders ook iets is opgevallen. Het klinkt misschien gek, maar ook ouders die mishandelen hebben vaak het beste voor met hun kind. Daarnaast is het belangrijk om goed contact te hebben met de leerling. Zit hem of haar niet op de huid met moeilijke vragen, want dat stoot alleen maar af. Heb geduld, wek vertrouwen en zorg dat je voorzichtig in gesprek komt.

Leerkrachten zijn geen hulpverleners, daarom moeten zij opgeleid worden om hier goed mee om te gaan. Dat is nóg een taak erbij, terwijl de werkdruk in het onderwijs al hoog is, maar ik merk dat leerkrachten daar best toe bereid zijn. Zij willen er zijn voor een kind. Op een of andere manier heeft de leerkracht van Sharleyne niet goed gezien wat er aan de hand was, niet durven handelen of wist hij of zij niet welke vragen je een kind kunt stellen. Schooldirecteuren en schoolvoorzitters moeten scholing aanbieden aan leerkrachten, zodat zij leren om kindermishandeling te signaleren en ermee om te gaan.’

Samenwerken

‘Héél belangrijk is dat áls leerkrachten aan de bel trekken, er ook iets mee gedaan wordt. Dat er Aandachtsfunctionarissen Kindermishandeling zijn die verbinding leggen met hulpverleningsinstanties, en er een wijk- of jeugdteam klaarstaat dat in actie komt. De gemeente, die tegenwoordig de bestrijding van kindermishandeling regisseert, kan daarin een prachtige rol spelen. Het gaat om inwoners wier gegevens in allerlei systemen zitten. Daardoor kunnen de lijnen heel kort zijn.’

MELDINGEN BIJ HET CENTRUM VOOR JEUGD EN GEZIN

Cruciale momenten

Oktober 2012: Eerste melding door Sharleyne’s vader bij het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG).

Oktober 2012: Vader uit zijn zorgen over Sharleyne bij Stichting Welzijnswerk Hoogeveen en Advies en Meldpunt Kindermishandeling (AMK, inmiddels opgegaan in Veilig Thuis). Deze worden doorgegeven aan het CJG.

Februari 2015: De woningbouwvereniging van de flat waar moeder woont en een bezorgde buurtbewoner informeren het CJG over mogelijk onveilige situaties. Sharleyne zou door haar moeder weleens bij twee mannen elders in de flat worden achtergelaten. Deze woning staat bekend vanwege vervuiling, overlast en middelengebruik.

Maart 2015: Stichting Welzijnswerk Hoogeveen meldt de door vader geconstateerde toename van zindelijkheidsproblematiek bij het CJG.

Hoogleraar Jeugdrecht, prof. mr. drs. Mariëlle Bruning:

‘De meldingen van Sharleyne’s vader, buren en de woningbouwvereniging bij het CJG zijn niet serieus genomen en er is niet doorgepakt. Moeder had een alcoholverslaving en er speelden hevige conflicten tussen de ex-partners, waardoor er vanuit de hulpverlening waarschijnlijk te veel op de ouders is gefocust en te weinig op het kind.

Zolang ouders meewerken, is er geen reden voor een kinderbeschermingsmaatregel. Sharleyne’s moeder deed het voorkomen alsof ze overal aan meewerkte en liet af en toe zien dat ze stappen zette. Ook kinderen kunnen heel goed doen alsof er niets aan de hand is. Zelfs als het gaat om grote geheimen als mishandeling. Kinderen willen het liefst net als iedereen zijn. Sharleyne heeft op school goed gefunctioneerd, anders had de leerkracht wel aan de bel getrokken. Maar dat Sharleyne nog steeds zindelijkheidsproblemen had, is een heel ernstig non-verbaal signaal dat je niet naast je neer kunt leggen.’

Eigen kracht

‘In de nieuwe Jeugdwet staat dat ouders en kinderen zoveel mogelijk op eigen kracht moeten functioneren. Die wet was er alleen in het laatste half jaar van Sharleyne’s leventje, maar deze ontwikkeling is al eerder in gang gezet. De gemeente is nu verantwoordelijk, maar op gemeentelijk niveau en in de wijkteams is nog maar beperkt kennis van hoe gedwongen hulpverlening en maatregelen van de kinderenbescherming werken. De hulpverlener vanuit het CJG die betrokken was bij Sharleyne heeft de zaak niet serieus genoeg genomen. Daarnaast had Veilig Thuis, waar ook meldingen zijn gedaan, moeten doorpakken. Misschien is dit niet gebeurd omdat Sharleyne’s vader de belangrijkste melder was. Hij had slecht contact met zijn ex-vriendin, waardoor vermoed werd dat hij haar zwart wilde maken. Dat de meldingen niet serieus zijn genomen, is heel gevaarlijk. Hieruit blijkt maar weer eens dat kinderen in conflictueuze scheidingssituaties veel risico lopen. Als ouders over en weer nare dingen over elkaar roepen, bestaat het gevaar dat een kind onzichtbaar wordt voor de hulpverleners.’

Publieke opinie

‘Ik vind dat de overheid heeft gefaald bij het beschermen van dit meisje. Er is nooit een ondertoezichtstelling (ots) uitgesproken en de Raad voor de Kinderbescherming is er niet eens bij betrokken. Dat zou te maken kunnen hebben met eerdere zaken waarin er volgens de publieke opinie te snel een ots werd opgelegd, waardoor hulpverleners voorzichtig zijn geworden. Té voorzichtig. Maar de Raad kan professioneel meedenken, onderzoek doen en een zaak eventueel aan de rechter voorleggen. Beter een keer te veel zware hulp dan te weinig.’

WAT GING ER MIS?

Na de dood van Sharleyne wordt haar moeder aangehouden, maar ook weer vrijgelaten. Nog steeds is niet duidelijk of het meisje van tienhoog is gevallen, gesprongen of geduwd. Op 25 mei 2016 maakten oud-rechercheur Dick Gosewehr en criminoloog Harrie Timmerman bekend dat voor hen vaststaat dat de dood van Sharleyne een misdrijf is geweest. In de hals van het meisje zijn wurgsporen aangetroffen. Daarom is nieuw onderzoek nodig, aldus het tweetal. De vader van Sharleyne heeft verzocht om heropening van het strafrechtelijk onderzoek naar de toedracht van de dood van zijn dochter. Eind juli 2016 doet het hof hierover uitspraak.

De Inspectie Jeugdzorg, Inspectie voor de Gezondheidszorg en Inspectie Veiligheid en Justitie gingen na wat zich afspeelde in de jaren 2012 tot 2015 in het leven van Sharleyne en haar ouders − en hoe dit zich verhoudt tot de kwaliteit van de geleverde hulpverlening. De inspecties concludeerden dat de betrokken organisaties en professionals over het algemeen hebben gewerkt volgens de toen geldende protocollen en afspraken. Dat was echter niet voldoende. Doordat zij zich vooral op de ouders richtten, was er onvoldoende aandacht voor een veilige ontwikkeling van Sharleyne. Veiligheidsrisico’s zijn onvoldoende in beeld gebracht. Tot slot werd informatie te weinig gedeeld, waardoor patronen in gedrag, problemen en risico’s niet werden herkend.

Staatssecretaris Van Rijn (VWS) stuurde op 27 mei het inspectierapport ‘Casusonderzoek Drenthe - Onderzoek naar aanleiding van het overlijden van een kind’ naar de Tweede Kamer. ‘Dat een jong meisje op zo’n tragische wijze is overleden, grijpt mij zeer aan. We moeten zorgen dat iedereen al het mogelijke doet om zo’n drama te voorkomen’, aldus Van Rijn.

VIJF ADVIEZEN VAN DE INSPECTIES

Altijd het kind zien en spreken

Hulpverleners moeten een compleet beeld hebben van de situatie van het kind. Het kind zien en spreken is daarvoor een voorwaarde.

Duiden van de problematiek

Problemen van ouders en kinderen moeten geduid worden door ter zake deskundige professionals.

Concrete veiligheidsafspraken maken

Veiligheidsafspraken moeten concreet zijn en bij alle betrokkenen bekend. Ook moet duidelijk zijn wie naleving controleert en welke consequenties er zijn bij niet-naleving.

Patronen herkennen

Hulpverleners moeten problemen multidisciplinair beoordelen en aanpakken, uitzoeken in hoeverre er sprake is van een patroon en zo nodig daarop actie ondernemen.

Een stap extra zetten

Het werken volgens protocollen en richtlijnen is uitgangspunt, maar daarbij moeten hulpverleners altijd de veiligheid van een kind vooropstellen. Ook als dit meer vraagt dan het protocol voorschrijft.

UPDATE: LESSEN UIT DE ZAAK SHARLEYNE

AUGEO MAGAZINE - HET ONLINE TIJDSCHRIFT OVER VEILIG OPGROEIEN

OVERZICHT

REACTIES

Politie aan de deur

Cruciale momenten

Mei en juni 2012: Politie doet twee zorgmeldingen bij het Steunpunt Huiselijk Geweld. Omdat ouders meewerken met de ingezette hulpverlening begint het Advies en Meldpunt Kindermishandeling (AMK, inmiddels opgegaan in Veilig Thuis) geen onderzoek.

Oktober 2012: Wijkagent bezoekt moeder na meldingen van vader bij Stichting Welzijnswerk Hoogeveen en AMK. Die gaan over de woonsituatie van Sharleyne bij moeder en een toename van gedrags- en zindelijkheidsproblemen.

Maart 2013: Politie doet een zorgmelding bij het Steunpunt Huiselijk Geweld, naar aanleiding van geweld tussen moeder en haar nieuwe partner. Sharleyne was getuige van dit geweld.

Maart 2013: Politie dringt er bij moeder op aan zich aan te melden bij de verslavingszorg. Dit doet zij in mei 2013.

Maart 2015: In het kader van de gemaakte afspraken tussen moeder en het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) controleert de politie op een avond bij moeder thuis. Er zijn geen bijzonderheden. Sharleyne slaapt en de politie gaat niet naar haar toe.

April 2015: Politie bezoekt moeder opnieuw ter controle.

Lia Knoet, voormalig politiecommissaris en portefeuillehouder huiselijk geweld bij Politie Haaglanden:

‘De zaak Sharleyne is schokkend, maar helaas zijn er meer van zulke zaken geweest. Zoals Savanna, het Maasmeisje, en het meisje van Nulde. Deze overleden kinderen kwamen in het nieuws, maar veel kinderen halen het nieuws niet. Jaarlijks zijn er ruim 100.000 gevallen van kindermishandeling. Dat is het aantal inwoners van een middelgrote stad!

Vaak aarzelen hulpverleners bij huiselijk geweld om de politie in te schakelen. Ik begrijp dat, want hulpverlening en politie zijn twee heel verschillende culturen. Maar ook de politie wil geweld stoppen en de slachtoffers en plegers helpen. Ons doel is niet om zoveel mogelijk plegers achter slot en grendel te krijgen en wij gedragen ons niet als een olifant in een porseleinkast, zoals vaak wordt gedacht. Met straf als stok achter de deur kan de politie een pleger het hulpverleningscircuit in helpen.’

Mooier beeld

‘Problemen signaleren als politie klinkt gemakkelijker dan het is. De moeder van Sharleyne heeft vast enorm haar best gedaan om een mooier beeld te schetsen van de werkelijkheid. Het is moeilijk om daar doorheen te prikken. Je kun niet in haar hoofd kijken om te zien wat ze van plan is. Ik adviseer politiemensen bij vermoedens van mishandeling een huis te bekijken als een plaats delict, want dan kijk je met andere ogen. Dan zie je dat er dingen kapot zijn of dat een kind er verwaarloosd uitziet. Dat zijn signalen. Het lastige is dat de politie feitelijk bewijs nodig heeft om op te treden. En één getuige is geen getuige. Als alleen een buurvrouw haar verhaal vertelt, heb je daar weinig aan.’

Alert

‘Als een jong kind op straat loopt omdat een moeder maar niet thuiskomt, zoals met Sharleyne gebeurde, mag de politie het meenemen en onderzoeken wat er aan de hand is. Als je mishandeling of misbruik vermoedt, zou een kind moeten worden onderzocht door een forensisch arts die tekenen van mishandeling kan signaleren. Ouders moeten hiervoor toestemming geven, maar als zij weigeren, kan aan de rechter een voorlopige ondertoezichtstelling worden gevraagd. De gezinsvoogd kan dan toestemming geven voor onderzoek.

Mijn advies is: Blijf alert. Altijd. En werk samen als instanties. Communiceer met elkaar en houd elkaar op de hoogte. Als je gebruikmaakt van elkaars deskundigheid, kun je sneller en beter ingrijpen.’

Functioneren op school

Cruciale momenten

Oktober 2014: Sharleyne’s leerkacht vult vragenlijsten in over emotionele problemen, gedragsproblemen, tekort aan aandacht, hyperactiviteit, problemen met leeftijdsgenoten en sociaal gedrag. Hieruit komen bij Sharleyne geen bijzonderheden naar voren. Ze ontwikkelt zich goed.

April 2015: Hulpverleners doen navraag bij school. De zindelijkheidsproblematiek van Sharleyne valt de leerkracht wel op, maar sociaal en didactisch gaat het goed.

Mei 2015: De leerkracht hoort van oma dat moeder een nacht van huis is geweest. Diezelfde dag hoort de leerkracht dat moeder weer terecht is en dat ze naar de huisarts zal gaan om hulp te zoeken.

Niko Persoon, lid van de Taskforce kindermishandeling en seksueel misbruik en bestuursvoorzitter van stichting Zaan Primair (openbaar primair onderwijs in de gemeente Zaanstad):

‘Wat er met Sharleyne is gebeurd, maakt me verdrietig. Het is het zoveelste verhaal. Aan een kind moet altijd worden gevraagd of het behoefte heeft aan hulp. Maar dan nog is het de vraag of hij eerlijk antwoord geeft. De leerkrachten van Sharleyne hebben nauwelijks aan de bel getrokken. Misschien deed Sharleyne wat veel mishandelde en verwaarloosde kinderen doen: verzwijgen wat er thuis gebeurt uit loyaliteit naar de ouders, of omdat de mishandeling zo gewoon is geworden dat het bij het leven is gaan horen.

Als leerkracht zie je kinderen elke dag. Leerkrachten kunnen gerust op hun onderbuikgevoel afgaan, want als goede pedagoog voel je wanneer het niet pluis is. Niet alleen als je blauwe plekken ziet, maar ook door slechte leerprestaties of afwijkend gedrag. Daar moet je wat mee.’

Goed contact

‘Een eerste stap is met de ouders praten. Belangrijk is om neutraal te blijven door bijvoorbeeld te zeggen dat je je zorgen maakt en te vragen of de ouders ook iets is opgevallen. Het klinkt misschien gek, maar ook ouders die mishandelen hebben vaak het beste voor met hun kind. Daarnaast is het belangrijk om goed contact te hebben met de leerling. Zit hem of haar niet op de huid met moeilijke vragen, want dat stoot alleen maar af. Heb geduld, wek vertrouwen en zorg dat je voorzichtig in gesprek komt.

Leerkrachten zijn geen hulpverleners, daarom moeten zij opgeleid worden om hier goed mee om te gaan. Dat is nóg een taak erbij, terwijl de werkdruk in het onderwijs al hoog is, maar ik merk dat leerkrachten daar best toe bereid zijn. Zij willen er zijn voor een kind. Op een of andere manier heeft de leerkracht van Sharleyne niet goed gezien wat er aan de hand was, niet durven handelen of wist hij of zij niet welke vragen je een kind kunt stellen. Schooldirecteuren en schoolvoorzitters moeten scholing aanbieden aan leerkrachten, zodat zij leren om kindermishandeling te signaleren en ermee om te gaan.’

Samenwerken

‘Héél belangrijk is dat áls leerkrachten aan de bel trekken, er ook iets mee gedaan wordt. Dat er Aandachtsfunctionarissen Kindermishandeling zijn die verbinding leggen met hulpverleningsinstanties, en er een wijk- of jeugdteam klaarstaat dat in actie komt. De gemeente, die tegenwoordig de bestrijding van kindermishandeling regisseert, kan daarin een prachtige rol spelen. Het gaat om inwoners wier gegevens in allerlei systemen zitten. Daardoor kunnen de lijnen heel kort zijn.’

Meldingen bij het Centrum voor Jeugd en Gezin

Cruciale momenten

Oktober 2012: Eerste melding door Sharleyne’s vader bij het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG).

Oktober 2012: Vader uit zijn zorgen over Sharleyne bij Stichting Welzijnswerk Hoogeveen en Advies en Meldpunt Kindermishandeling (AMK, inmiddels opgegaan in Veilig Thuis). Deze worden doorgegeven aan het CJG.

Februari 2015: De woningbouwvereniging van de flat waar moeder woont en een bezorgde buurtbewoner informeren het CJG over mogelijk onveilige situaties. Sharleyne zou door haar moeder weleens bij twee mannen elders in de flat worden achtergelaten. Deze woning staat bekend vanwege vervuiling, overlast en middelengebruik.

Maart 2015: Stichting Welzijnswerk Hoogeveen meldt de door vader geconstateerde toename van zindelijkheidsproblematiek bij het CJG.

Hoogleraar Jeugdrecht, prof. mr. drs. Mariëlle Bruning:

‘De meldingen van Sharleyne’s vader, buren en de woningbouwvereniging bij het CJG zijn niet serieus genomen en er is niet doorgepakt. Moeder had een alcoholverslaving en er speelden hevige conflicten tussen de ex-partners, waardoor er vanuit de hulpverlening waarschijnlijk te veel op de ouders is gefocust en te weinig op het kind.

Zolang ouders meewerken, is er geen reden voor een kinderbeschermingsmaatregel. Sharleyne’s moeder deed het voorkomen alsof ze overal aan meewerkte en liet af en toe zien dat ze stappen zette. Ook kinderen kunnen heel goed doen alsof er niets aan de hand is. Zelfs als het gaat om grote geheimen als mishandeling. Kinderen willen het liefst net als iedereen zijn. Sharleyne heeft op school goed gefunctioneerd, anders had de leerkracht wel aan de bel getrokken. Maar dat Sharleyne nog steeds zindelijkheidsproblemen had, is een heel ernstig non-verbaal signaal dat je niet naast je neer kunt leggen.’

Eigen kracht

‘In de nieuwe Jeugdwet staat dat ouders en kinderen zoveel mogelijk op eigen kracht moeten functioneren. Die wet was er alleen in het laatste half jaar van Sharleyne’s leventje, maar deze ontwikkeling is al eerder in gang gezet. De gemeente is nu verantwoordelijk, maar op gemeentelijk niveau en in de wijkteams is nog maar beperkt kennis van hoe gedwongen hulpverlening en maatregelen van de kinderenbescherming werken. De hulpverlener vanuit het CJG die betrokken was bij Sharleyne heeft de zaak niet serieus genoeg genomen. Daarnaast had Veilig Thuis, waar ook meldingen zijn gedaan, moeten doorpakken. Misschien is dit niet gebeurd omdat Sharleyne’s vader de belangrijkste melder was. Hij had slecht contact met zijn ex-vriendin, waardoor vermoed werd dat hij haar zwart wilde maken. Dat de meldingen niet serieus zijn genomen, is heel gevaarlijk. Hieruit blijkt maar weer eens dat kinderen in conflictueuze scheidingssituaties veel risico lopen. Als ouders over en weer nare dingen over elkaar roepen, bestaat het gevaar dat een kind onzichtbaar wordt voor de hulpverleners.’

Publieke opinie

‘Ik vind dat de overheid heeft gefaald bij het beschermen van dit meisje. Er is nooit een ondertoezichtstelling (ots) uitgesproken en de Raad voor de Kinderbescherming is er niet eens bij betrokken. Dat zou te maken kunnen hebben met eerdere zaken waarin er volgens de publieke opinie te snel een ots werd opgelegd, waardoor hulpverleners voorzichtig zijn geworden. Té voorzichtig. Maar de Raad kan professioneel meedenken, onderzoek doen en een zaak eventueel aan de rechter voorleggen. Beter een keer te veel zware hulp dan te weinig.’

Wat ging er mis?

Na de dood van Sharleyne wordt haar moeder aangehouden, maar ook weer vrijgelaten. Nog steeds is niet duidelijk of het meisje van tienhoog is gevallen, gesprongen of geduwd. Op 25 mei 2016 maakten oud-rechercheur Dick Gosewehr en criminoloog Harrie Timmerman bekend dat voor hen vaststaat dat de dood van Sharleyne een misdrijf is geweest. In de hals van het meisje zijn wurgsporen aangetroffen. Daarom is nieuw onderzoek nodig, aldus het tweetal. De vader van Sharleyne heeft verzocht om heropening van het strafrechtelijk onderzoek naar de toedracht van de dood van zijn dochter. Eind juli 2016 doet het hof hierover uitspraak.

De Inspectie Jeugdzorg, Inspectie voor de Gezondheidszorg en Inspectie Veiligheid en Justitie gingen na wat zich afspeelde in de jaren 2012 tot 2015 in het leven van Sharleyne en haar ouders − en hoe dit zich verhoudt tot de kwaliteit van de geleverde hulpverlening. De inspecties concludeerden dat de betrokken organisaties en professionals over het algemeen hebben gewerkt volgens de toen geldende protocollen en afspraken. Dat was echter niet voldoende. Doordat zij zich vooral op de ouders richtten, was er onvoldoende aandacht voor een veilige ontwikkeling van Sharleyne. Veiligheidsrisico’s zijn onvoldoende in beeld gebracht. Tot slot werd informatie te weinig gedeeld, waardoor patronen in gedrag, problemen en risico’s niet werden herkend.

Staatssecretaris Van Rijn (VWS) stuurde op 27 mei het inspectierapport ‘Casusonderzoek Drenthe - Onderzoek naar aanleiding van het overlijden van een kind’ naar de Tweede Kamer. ‘Dat een jong meisje op zo’n tragische wijze is overleden, grijpt mij zeer aan. We moeten zorgen dat iedereen al het mogelijke doet om zo’n drama te voorkomen’, aldus Van Rijn.

Vijf adviezen van de inspecties

Altijd het kind zien en spreken

Hulpverleners moeten een compleet beeld hebben van de situatie van het kind. Het kind zien en spreken is daarvoor een voorwaarde.

Duiden van de problematiek

Problemen van ouders en kinderen moeten geduid worden door ter zake deskundige professionals.

Concrete veiligheidsafspraken maken

Veiligheidsafspraken moeten concreet zijn en bij alle betrokkenen bekend. Ook moet duidelijk zijn wie naleving controleert en welke consequenties er zijn bij niet-naleving.

Patronen herkennen

Hulpverleners moeten problemen multidisciplinair beoordelen en aanpakken, uitzoeken in hoeverre er sprake is van een patroon en zo nodig daarop actie ondernemen.

Een stap extra zetten

Het werken volgens protocollen en richtlijnen is uitgangspunt, maar daarbij moeten hulpverleners altijd de veiligheid van een kind vooropstellen. Ook als dit meer vraagt dan het protocol voorschrijft.

AUTEUR:DEBORAH LIGTENBERG

Ze heeft een pyjama aan en naast haar ligt een knuffel. De achtjarige Sharleyne wordt op 8 juni 2015 dood op straat gevonden. Onder aan de flat in Hoogeveen waar ze met haar moeder op de tiende verdieping woonde. Hulpverleningsinstanties waren al jarenlang betrokken. Wanneer had er ingegrepen moeten worden? Drie deskundigen over cruciale momenten vóór Sharleyne’s tragische dood.

Lessen uit de zaak Sharleyne