Augeo magazine - Over veilig opgroeien

AUGEO MAGAZINE - HET ONLINE TIJDSCHRIFT OVER VEILIG OPGROEIEN

OVERZICHT

REACTIES

‘Mijn ouders waren beschadigd. Ze hebben allebei al jong vreselijke dingen meegemaakt. Mijn vader was 21 toen de Tweede Wereldoorlog begon; mijn moeder negen. De Joodse vader van mijn moeder is opgehangen door de Duitsers. Omdat mijn moeder er Joods uitzag, was ze met haar moeder voortdurend op de vlucht. Ook mijn vaders kant van de familie was Joods. Zijn vader en zusje kwamen vlak voor de oorlog om bij een auto-ongeluk. In de oorlog werd zijn moeder vergast in Auschwitz, net als een aantal andere familieleden. Zelf zat mijn vader ondergedoken.’

Zonder emotie

‘Er was altijd spanning bij ons in huis, maar daar werd niet over gepraat. Behalve dan over de droge feiten. Aan de hand van een boek vol gruwelijke oorlogsfoto’s vertelde mijn vader wat er in de oorlog was gebeurd en wat zijn familie en die van mijn moeder was overkomen. Zonder emotie. Mijn ouders praatten absoluut niet over hun gevoel. Er zat zoveel pijn dat die deur dicht bleef. Het was té moeilijk om het toe te laten. Er werd mooi weer gespeeld, maar ondertussen rommelde het aan alle kanten.

Mijn vader was een bekende Nederlander (filmjournalist Simon van Collem, red.) die zich op zijn werk stortte en zich niet met de opvoeding bemoeide. Ik kan me niet herinneren dat ik liefde van hem heb gehad. Hij was verbaal agressief en driftig, vooral tegen mijn moeder. In mijn beleving hadden ze dagelijks ruzie. Mijn vader heeft nooit geslagen, maar al het geschreeuw gaf mij een heel onveilig gevoel.

Ik heb één broer, die negen jaar ouder is dan ik. Het leeftijdsverschil was te groot om me door hem gesteund te voelen. Er was niemand die in de gaten had hoe moeilijk ik het had. Mijn oma kwam vaak. Ze maakte dan friet met eitjes en appelmoes, maar ook zij vroeg niet hoe het met me ging. Op school was er ook niemand die in de gaten had wat er speelde.

Mijn moeder deed haar best, maar zonderde zich af. Ze was er wel, maar ook niet. Op haar manier gaf ze me liefde, bijvoorbeeld door me af en toe een kus te geven, maar ze kon niet knuffelen. Mijn vader ook niet. Alleen als ik me op zijn terrein bewoog, was er contact. Als ik bijvoorbeeld meeging naar zijn werk, was het gezellig en kreeg ik een ijsje. Maar daar kweek je geen band mee.’

Steakhouse

‘Toen ik een jaar of zeven was, begon mijn moeder een steakhouse. Dat liep als een malle. Ik had gewild dat er iemand thuis was geweest als ik uit school kwam; iemand die zich in mij verdiepte. Nu zorgde ik vooral voor mezelf. Het gaat me wat te ver om het verwaarlozing te noemen, want er was geld en eten genoeg, maar eigenlijk werd ik wel emotioneel verwaarloosd.

Op foto’s van mezelf uit mijn puberteit zie ik een jongen in een grijze wolk. Ik had geen plezier in het leven. Drummen was het enige dat ik leuk vond. Door mijn depressieve gevoelens bakte ik er op school niets van. Ik deed mijn best ook niet, omdat ik professioneel drummer wilde worden. Drummen leerde ik mezelf, ik had er geen school voor nodig. Mijn moeder beschermde me en gaf me vaak toestemming om thuis te blijven. Achteraf was dat niet goed. Als je kind introvert is, moet je het juist stimuleren om naar buiten te treden. Maar dat kon zij zelf ook helemaal niet. Mijn vader mopperde er wél over als ik thuisbleef,maar dat maakte geen indruk op me. Als er altijd tegen je wordt gezegd dat je het niet goed doet, hoor je het op een gegeven moment niet meer.’

Vlucht

‘Op mijn zestiende ging ik van school om volledig te gaan drummen. Helaas begon ik een jaar later met drugs. De gevoelens die ik zelf niet kon produceren, zoals ontspanning en geluk, voelde ik wel als ik drugs gebruikte. De depressieve gevoelens verdwenen en ik voelde me totaal relaxed. Het was een vlucht uit het leven, waarin ik dertig jaar heb gezeten. Ik deed álles om aan drugs te komen. Stelen, liegen en bedriegen waren aan de orde van de dag. Ik drumde bij Doe Maar, maar toen ik van bandleden had gestolen, werd ik uit de groep gegooid. Terecht. Het was vreselijk wat ik deed.

Ik ben ruim dertig jaar verslaafd geweest. In die tijd kon niemand me tot rede brengen. Ook mijn ouders niet. Ik denk dat het heel moeilijk voor ze is geweest, maar ook daar werd niet over gepraat. Niemand kon me bereiken. Behalve mijn vrouw Margaretha, die ik acht jaar geleden leerde kennen. Voor het eerst in mijn leven voelde ik ware liefde.’

Compassie

‘Ik ben heel boos geweest op mijn ouders. Vooral op mijn vader. Maar sinds ik clean ben, inmiddels zes jaar, kijk ik met veel meer compassie naar ze. Ik heb ze vergeven. Zij zijn getekend door het verleden. Uiteindelijk ben jij zelf verantwoordelijk voor je daden. Mijn drugsverslaving wil ik dan ook niet op hen schuiven. Ík heb het zelf dertig jaar volgehouden. Ík gebruikte steeds opnieuw, ik wilde het zelf. Ik zie mezelf niet als slachtoffer en ben niet zielig. Het is gegaan zoals het is gegaan.

Ik ben eruit gekomen en het gaat goed met me. Ik drum weer bij Doe Maar en daarnaast ben ik familiecounselor bij Yes We Can, een instelling voor jeugd-ggz en jeugdzorg. Ik begeleid jongeren met gedragsproblemen en middelenmisbruik en hun ouders. Die ouders zitten er vaak bovenop. Hameren op studie en diploma’s, maar ze zijn er niet met hun hart. Dat houd ik ze voor. Het gaat erom dat je een kind positief stimuleert, steunt en liefdevolle veiligheid biedt.

Met mijn moeder kan ik inmiddels goed praten. Voor haar is het lastig om te horen dat ik mijn jeugd zo moeilijk heb gevonden. Ik weet niet of ze het helemaal begrijpt, maar er is liefde tussen ons. Daar gaat het om. Mijn vader is in 1989 plotseling overleden. Tegenwoordig verschijnt hij vaak in mijn dromen. Hij is dan erg lief en geeft me een kus. Heel bijzonder. Zo is het met terugwerkende kracht toch nog goed gekomen.

Mijn advies aan hulpverleners die met kinderen te maken krijgen in een soortgelijke situatie: ook nu is er nog oorlog en groeien er kinderen op met ouders die een oorlogstrauma hebben. Heb aandacht voor ze. Júíst als ze stil, vriendelijk en introvert zijn. Ik was dat ook, maar ondertussen ging het helemaal niet goed met me. Vaak komt de hulpverlening er pas bij als een kind opstandig is en het helemaal misgaat. Bij ons leek alles goed, met een bekende Nederlander als vader, een moeder met een goedlopend restaurant, een mooi huis en voldoende geld. Maar ondertussen raakte ik beschadigd door wat er thuis gebeurde. Bouw juist met de stille kinderen een vertrouwensband op, bijvoorbeeld door interesse te tonen. Als er vertrouwen en veiligheid ontstaat en een kind zich open durft te stellen, kun je van grote waarde zijn.’

‘Ik zorgde vooral voor mezelf’

RENÉ VAN COLLEM (1961)

was jarenlang de drummer van Doe Maar, en is dat tijdens de tournee van dit jaar weer. Maar hij moest de band in de jaren tachtig verlaten toen hij verslaafd raakte aan heroïne. Zijn verslaving duurde ruim dertig jaar. In 2014 publiceerde hij hierover het boek ‘Heroïne godverdomme’.

VAN COLLEMS ACE-SCORE: 2

Toelichting Augeo-hoofdredacteur Mariëlle Dekker: ‘Het relaas van René van Collem is in het kort waar vele studies naar Adverse Childhood Experiences (ACE) meters papier en tientallen jaren onderzoek voor nodig hebben: een traumatische jeugd voelt voor een kind als “leven in een grijze wolk”. Met riskant gedrag zoals verslavingen en gezondheidsschade als meetbare gevolgen in de volwassenheid.

In het verleden van Van Collem tel ik minstens twee negatieve jeugdervaringen of ACE’s: psychische verwaarlozing en opgroeien met gezinsleden die lijden aan psychische problemen. Statistisch gezien verdubbelt elke ACE de kans op het ontstaan van een verslaving. Van Collems verslavingsgeschiedenis komt dan ook niet als een verrassing na het lezen van zijn jeugdverhaal. Hulpverleners verkeren nog regelmatig in de veronderstelling dat het oprakelen van zo’n verleden beter kan wachten tot een patiënt enkele maanden clean is, maar ik vind dat ze dat verleden meteen ter sprake moeten brengen. Want na volledige ontnuchtering komen onverwerkte emoties zo hard binnen bij een ex-verslaafde, dat deze sneller opnieuw grijpt naar verdovende middelen.

De bekende onderzoeker naar ACE’s Vincent Felliti zei hierover in The Origins of Addiction : “Een verslaafde gebruikt geen drugs om een probleem te hebben; hij gebruikt drugs om een oplossing voor zijn problemen te vinden.” Beschroomd zegt Van Collem dat hij in zijn jeugd ‘misschien wel emotioneel verwaarloosd’ werd. Maar liefst een op de drie gevallen van kindermishandeling betreft een vorm van verwaarlozing. De meeste van deze slachtoffers doen het in hun kindertijd juist goed op school en laten dan nog weinig gedragssignalen of ontwikkelingsproblemen zien. Toch blijkt op latere leeftijd dat emotionele verwaarlozing net zulke ernstige gevolgen kan hebben als andere vormen van kindermishandeling. Depressies en angststoornissen zijn een bekend gevolg. Van Collems tip is me dan ook uit het hart gegrepen: “Heb aandacht voor beschadigde kinderen, júíst als ze stil, vriendelijk en introvert zijn.”’

De beide ouders van René van Collem (1961), drummer van Doe Maar, hadden een oorlogstrauma. Dat tekende de jeugd van de muzikant. Ruim dertig jaar was hij verslaafd. Nu begeleidt René zelf jongeren met verslavingen.

BN’ER LANGS DE MEETLAT