Augeo magazine - Over veilig opgroeien

LEEFKLIMAAT BIJ COMPLEX TRAUMA

Het Nederlands Jeugdinstituut heeft in samenwerking met het Kinder- en Jeugd Traumacentrum een kennisdocument opgesteld over trauma-georiënteerde hulp voor kinderen met een complex trauma in vervangende gezinssituaties. Conclusie: er valt winst te behalen in een leefklimaat dat ondersteunend is aan herstel van complex trauma.

Het document is bedoeld voor professionals in pleegzorg, gezinshuizen en residentiële woonvormen. Het geeft handvatten om de impact van trauma en tekenen van traumatische stress te herkennen. Door het tijdig signaleren van traumatische stress kunnen kinderen beter begeleid worden bij hun herstel. Een van de aanbevelingen is scholing van jeugdzorgprofessionals.

Complex trauma

Kinderen die verwaarloosd of mishandeld zijn door hun ouders of opvoeders kunnen getraumatiseerd raken. De stress die veroorzaakt wordt door de nare gebeurtenissen kunnen zij niet met de hulp van hun ouders reguleren. Die ouders veroorzaken immers juist de stress. De problematiek waar deze kinderen mee te maken hebben, noemen we complex trauma. Er zijn verschillende effectieve behandelmethoden. Daarnaast moet het herstel zijn beslag krijgen in het dagelijks leven van het kind. Dit kan door trauma-georiënteerd werken.

Traumabril

Bij trauma-georiënteerd werken herkent de omgeving van het kind de impact van het trauma en de tekenen van traumatische stress en weet er op een goede manier op te reageren. Het gedrag, de gevoelens en de lichamelijke uitingen van het kind worden geobserveerd en geïnterpreteerd door een zogeheten ‘traumabril’. Dankzij kennis van professionals over de gevolgen van trauma en hun vaardigheden om hier in de praktijk mee om te gaan, daalt het stressniveau van het kind, nemen de gevolgen van trauma af en neemt de veerkracht van het kind toe.

U kunt het rapport gratis downloaden .

VRETENDE TRAUMA’S

Er zijn getraumatiseerde kinderen bij wie de behandeling van hun trauma’s lastig is. Ze willen er niet over praten, zijn het ‘vergeten’, waren nog jong toen ze getraumatiseerd werden of het trauma is naar de achtergrond geraakt. Vaak wordt er dan gezegd: ‘Laten we geen slapende honden wakker maken.’

Ondertussen vreet het trauma het kind van binnen op. Het kind is constant alert en vertrouwt niemand. Het hecht zich op een onveilige manier, kan zichzelf niet geruststellen en heeft chronische stress. Volgens ontwikkelingspsycholoog en systeemtherapeut Arianne Struik moeten de slapende honden wakker worden gemaakt om te komen tot traumaverwerking. Zij ontwikkelde een stabilisatiemethode voor getraumatiseerde kinderen en schreef er een boek over.

De stabilisatiemethode bestaat uit zes testen. Dat zijn geen vragenlijsten die je moet invullen, maar zes voorwaarden waaraan het kind en zijn omgeving moeten voldoen om aan traumaverwerking te beginnen. Het kind moet ervaren dat volwassenen er zijn om hem te helpen de stress te verminderen, zodat het niet telkens overweldigd wordt door emoties.

Pas als alle testen positief zijn, is het kind in een zeker evenwicht in zijn thuissituatie. Dan kan traumaverwerking beginnen, bijvoorbeeld met EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing).

De stabilisatiemethode wordt gebruikt op residentiële afdelingen en in gezinshuizen en sinds kort ook in pleegzorg.

Slapende honden? Wakker maken! Een stabilisatiemethode voor chronisch getraumatiseerde kinderen door A. Struik (Pearson 2010).

DE KLEINE GIDS HECHTING EN TRAUMA

Een kind dat opgroeit in een onveilige situatie of ingrijpende gebeurtenissen meemaakt, kijkt op een andere manier naar de wereld. Gevoelens van angst, stress en negatieve verwachtingen over zichzelf en anderen domineren en bepalen de omgang met volwassenen en leeftijdgenoten. Dit is de kern van problemen op het gebied van gehechtheid en trauma.

De problemen variëren van mild tot zeer ernstig en hardnekkig. Als de gevoelens en gedachten van het kind niet aangepakt worden, leiden ze tot problemen in de volwassenheid. De psychiatrische en persoonlijkheidsproblematiek kunnen groot effect hebben op het sociaal-maatschappelijk functioneren.

Zoektocht

Doordat deze problemen zich uiten in probleemgedrag, worden ouders, opvoeders, leerkrachten en professionals vaak fors op de proef gesteld. Hoe buig je de angstige gevoelens en negatieve gedachten om? Hoe bouw je aan ontspanning en vertrouwen? De begeleiding van deze kinderen is een zoektocht, waarin het belangrijk is dat opvoeders en professionals zelf vertrouwen blijven houden. In het dagelijks leven of op school, met behulp van kleine of grotere interventies.

Herstel

Deze zoektocht wordt beschreven in de Kleine Gids Hechting en Trauma, die in maart 2016 uitkomt. Met aandacht voor wat bewezen werkzaam is, zoomt Petra Bastiaensen in op handvatten om aan herstel te werken en deze kinderen een positief perspectief te bieden. De hoofdstukken zijn voorzien van veel waardevolle ervaringen en voorbeelden uit de praktijk.

De auteur is GZ-psycholoog en senior-behandelcoördinator bij jeugdzorgaanbieder Juzt. De Kleine Gids Hechting en Trauma poogt hiermee een realistisch, toegankelijk en hoopvol beeld te schetsen van het werken met deze kinderen en hun gezinnen.

P. Bastiaensen, De Kleine Gids Hechting en trauma, Wolters Kluwer, maart 2016

ZORGEN VOOR GETRAUMATISEERDE KINDEREN

Kinderen die in hun vroege kinderjaren herhaaldelijk zijn blootgesteld aan traumatische ervaringen, omdat ze niet of onvoldoende zijn verzorgd of beschermd, ondervinden daarvan ernstige gevolgen. Dat komt doordat traumatisering een negatieve invloed heeft op hersenen in ontwikkeling.

Een getraumatiseerd kind kan na de uithuisplaatsing op een veilige plek wonen, maar zich toch nog lange tijd niet veilig voelen. De gevolgen van de traumatische ervaringen verstoren de relatie met de nieuwe opvoeders.

De training ‘Zorgen voor getraumatiseerde kinderen’ van Leony Coppens en Carina van Kregten biedt pleegouders en begeleiders van getraumatiseerde kinderen informatie over de effecten van traumatisering op het dagelijkse functioneren van het kind en over hoe zij als belangrijke volwassenen een gezonde relatie met het kind kunnen ontwikkelen.

Hierdoor kunnen pleegouders meer doen aan het herstel van het kind en raken ze minder snel uitgeput, wat de kans op (nog) een uithuisplaatsing verkleint. Bij de training hoort een handboek voor trainers en een handboek voor deelnemers.

De training bestaat uit acht wekelijkse sessies van twee uur en is oorspronkelijk ontwikkeld door de National Child Traumatic Stress Network (NCTSN). Deze Amerikaanse organisatie heeft tot doel de zorg voor getraumatiseerde kinderen en hun gezinnen in de Verenigde Staten te verbeteren. Leony Coppens en Carina van Kregten hebben de training vertaald en bewerkt naar de Nederlandse situatie.

Zorgen voor getraumatiseerde kinderen: een training voor opvoeders (Bohn Stafleu van Loghum, 2012).